دكتر سعید اسدی متولّد 1352 در كرمانشاه، دانش‌آموختۀ تئاتر و سینما از دانشگاه تهران، مدرّس دانشگاه، نمایشنامه‌نویس و پژوهشگر تئاتر است كه هم‌اكنون مديريت تئاتر مولوی را بر عهده دارد و همچنين عضو شورای پژوهشی ادارۀ کلّ هنرهای نمایشی است. وي در كارنامۀ هنري خود، نگارش نمایشنامه‌های "سرود دوبارۀ کلات"، "تیره مثل سوءتفاهم"، "تجیر بلور"، "بزرگراه"، "لیبرو می‌خشکد"، "سایۀ دار بر دار" و فیلم‌نامه‌هاي "بغض باویال"، "گیس‌های سوخته" و "نیمۀ تاریک ماه" را به ثبت رسانده است. از ميان مقالات علمي پژوهشي وي، مي‌توان به مقالۀ "نشانه شناسی نام در نمایشنامه" در مجلّۀ هنرهای زیبا، مقالۀ "درآمدی بر روایت شناسی نمایش با نگاهی به نظریه‌های متأخّر روایت‌شناس" در فصلنامأ تئاتر، مقالۀ "آسیب شناسی تئاتر دفاع مقدّس" در مجلۀ صحنه و ديگر مقالات اشاره كرد.
مدیريت کمیتۀ انتخاب سی‌امین جشنوارۀ بین المللی فجر1390، عضويت در هيأت داوران چندین دورۀ انتخاب کتاب سال و کتاب فصل جمهوری اسلامی ایران، عضويت در هيأت داوران و بازخوانان چندین دوره از جشنوارهای ملّی و بین المللی تئاتر سوره، ماه، حقیقت، تجربه و تئاتر دانشگاهی؛ از ديگر سوابق اجرايي دكتر اسدي است. او همچنين تا كنون، راهنمایی حدود صد پایان نامۀ دانشگاهی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد سینما و تئاتر را برعهده داشته است.
گفتگويي كه در ادامه مي‌خوانيد، به بهانه كارگاه تخصّصي نمايشنامه‌نويسي رضوي صورت گرفته است. اين كارگاه تخصّصي كه سرپرستي آن را دكتر اسدي و بهزاد صديقي بر عهده داشته‌اند، با حضور هشت نمايشنامه‌نويس مشهدي و به همت مؤسسۀ آفرينش‌هاي هنري آستان قدس رضوي برگزار گرديده است. دستاورد اين كارگاه، هشت نمايشنامۀ رضوي است كه به‌زودی از سوي اين مؤسّسه به چاپ خواهد رسيد. گفتگوي حاضر، به بررسي تعاريف، مشخّصه‌ها و آسيب‌هاي تئاتر ديني به‌ویژه تئاتر رضوي مي‌پردازد.
جناب آقاي دكتر اسدي، توصیف شما از نمايشنامه‌نويسي موضوعی چیست؟
یکی از گرایش‌های متفاوتی که در نمایشنامه‌نویسی وجود دارد؛ گرایش به نمایشنامه‌نویسی موضوعی است. به طور کلّی تقسیم‌بندی موضوعی در نمایشنامه‌نویسی جهان وجود دارد. گاه گرایش‌های موضوعی به خواست خودِ نمایشنامه‌نویس‌ها مربوط می‌شود. یعنی یک نمایشنامه‌نویس تصمیمش بر آن است که راجع به حوزه و موضوعی مشخّص بنویسد؛ امّا گاهی اوقات، بنیادها، مؤسّسات، بنگاه‌ها، جریان‌ها و نهادهای ایدیولوژیکی وجود دارند که مایلند گونه‌ای از نمایشنامۀ موضوعی را در عرصۀ تولید تئاتر ایجاد و عرضه کنند. اگر منظور ما، مورد دوم باشد که به‌طور معمول در ایران و در سال‌های اخیر وجود داشته، نمایشنامه‌های موضوعی نمایش‌هایی هستند که بیشتر از حیث گرایش مفهومی و فکری در مسیر و موضوع مشخّصی تعریف می‌شوند؛ این موضوع مشخص از یک‌سو به اهداف و دیدگاه‌های آن سازمان یا تشکّل‌هایی که مایل به وجود چنین نمایشنامه‌هایی هستند مرتبط مي‌شود و از سوي ديگر به حوزه‌ای که جامعه این موضوعات را می‌طلبد و آن تشكّل‌ها يا نهادها ناگزیرند به این نیاز عکس‌العمل نشان دهند. بنابراین، اغلب استراتژی حمایت از تولید چنین آثاری از سوی این نهادها در عرصۀ تئاتر کشور مطرح شده و اعمال می‌شود.
در حوزۀ تئاتر دینی، تقسیم‌بندی جزیی‌تر با نام يا موضوع رضوی چگونه صورت می‌پذیرد؟
در باب تئاتر رضوی به عنوان بخشی از حوزۀ تئاتر دینی میتوان گفت: از یک‌سو این تئاتر به خواستی که در جامعه وجود دارد مرتبط است؛ با توجّه به اعتقادات مذهبی مردم ایران و علاقه‌مندی این مردم به حضرت امام رضا(ع)، این ضرورت وجود دارد که به جنبه‌هایی از این موضوع در تئاتر توجّه شود. با توجّه به اینکه حرم ایشان در ایران قرار گرفته است و ايشان نزدیک‌ترین نماد از اولیای دین اسلام و مذهب تشیّع در ایران محسوب مي‌شوند، همچنين به دلیل تعلّق‌خاطر جامعه به حضرت رضا(ع)، مردمان به شکلی معمول، ارادت خود را به انواع مختلف به ایشان نشان می‌دهند. از طرف دیگر نهادهایی هستند که مایلند به شيوه‌اي نظام‌مند این کار را انجام دهند، اين نهادها پایه‌گذار نوعی گرایش تئاتری در ایران شدند که ایجاد و اجرای نمایشنامه‌هایی با موضوعات متنوّع در حول و حوش یک موضوع مرکزی با عنوان "امام رضا (ع)" را بر عهده دارند، چنان‌که گفتمان رسمی حاکم بر تولیدات فرهنگی کشور نیز به گونه‌ای ویژه حامی و مشوّق چنین رویکردی است. با موضوعیت تئاتر دینی، دفتری در ادارۀ کلّ هنرهای نمایشی وجود دارد که متولّی این امر است و جشنواره‌هاي کلانی وجود دارد که در میانشان آثاری مربوط به موضوعات رضوی هم مطرح می‌شود و البته تلاش‌های ویژۀ آستان قدس رضوی را باید به صورت جداگانه‌ای در نظر داشت.
میتوان این طور تعریف کرد که تئاتر رضوی، تئاتری است که به موضوعاتی در باب زیست و زندگی حضرت رضا(ع) و مفاهیمی معنوی و اندیشگانی می‌پردازد که پیرامون حقیقت وجودی ایشان وجود دارد. مفاهیم و مضامینی که در جامعه، چه در اعتقادات علمی اهل فن و چه در باورهای همگانی و فرهنگ عامه، تسرّی يافته است. این بخشی از همان روند کلّی تئاتر دینی است. تئاتری که با ویژگی‌های معنوی دین در جامعه مرتبط می‌شود.
از ديدگاه شما، تئاتر رضوی باید چه شاخصه‌ها و معیارهایی داشته باشد؟
..... |