در طول تاریخ اسلام، شاعران و نویسندگان بسیاری در حوزه ادبیات آیینی قلم زدند و با شعرها و متون خود عرض ارادت خالصانه‌شان را به خاندان عصمت و طهارت(ع) نشان دادند و یاد، نام و فداکاری‌های آن‌ها را زنده نگه داشتند. به منظور گرامیداشت تلاش‌های فعالان این حوزه نیز روز اول محرم به عنوان روز شعر و ادبیات آیینی – روز بزرگداشت محتشم کاشانی در تقویم رسمی کشور نامگذاری شده است.

حرم مطهر رضوی نیز به همت مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی بیش از سه دهه است که میزبان جلسات «انجمن ادبی رضوی»؛ محفلی آشنا برای دوستداران شعر آیینی به ویژه شعر رضوی کشور است. این روزها جلسات هفتگی این انجمن با حضور حجت الاسلام سیدحسین سیدی به عنوان یکی از اعضای شورای شعر انجمن ادبی رضوی و مجری کارشناس جلسات در اتاق 154 صحن جمهوری اسلامی حرم مطهر برگزار می‌شود. در این میان، به بهانه روز شعر و ادبیات آیینی با این شاعر باسابقه خراسانی در خصوص جایگاه شعر رضوی در ادبیات آیینی کشور و فعالیت‌های آستان قدس رضوی در این حوزه به گفت‌وگو می‌پردازیم.
 

ویژگی‌های شعر رضوی
سیدی در ابتدا در خصوص تأثیرگذاری شعر به عنوان یک ابزار هنری در جامعه می‌گوید: اگرچه با علم هم می‌توان مفاهیم را به مخاطبان منتقل کرد اما هنر، زبان زیبای انتقال معنا است که تاریخ نشان داده انتقال مفاهیم با ابزارهای هنری از جمله شعر ماندگاری بیشتری دارد چنان‌که خیام را مردم بیشتر با رباعی‌هایش به عنوان یک شاعر می‌شناسند، در حالی که دانشمند هم بوده است یا سعدی اگرچه حکیم بود، اما به دلیل اشعارش در تاریخ ماندگار شده است. در واقع زبان هنر به دلیل ارتباط بیشتر با ذات زیبادوست انسان، اثرگذاری بیشتری بر او دارد.
در ادامه از این شاعر درباره ویژگی‌های شعر رضوی می‌پرسیم و او پاسخ می‌دهد: شعر رضوی همچون دیگر انواع شعر آیینی تمام ویژگی‌های یک شعر خوب و ‌محاسن و معایب بلاغت را دارد، یعنی دارای موسیقی، جوهر، فرم، ساختار و زبان است. علاوه بر این ویژگی‌های شعری، شعر رضوی باید در خدمت ارزش‌ها و اخلاق باشد، به عبارتی باید شعری متعهد باشد و انسان را یک قدم به جلو ببرد.
او می‌افزاید: بنابراین شعر رضوی وجه تمایز خاصی به جز موضوع در مقایسه با دیگر انواع شعر آیینی همچون شعر علوی، عاشورایی و... ندارد. در واقع شعر رضوی، شعری آیینی با موضوع امام رضا(ع) است که می‌تواند انسان را یک قدم به فرهنگ و معارف این امام همام نزدیک‌تر کند و موجب رشد او شود.  
 

معضلات شعر رضوی
این عضو انجمن ادبی رضوی بیان می‌کند: اگرچه شاعران ما در انواع موضوعات شعر آیینی فعالیت کرده و می‌کنند، اما به موضوع شعر رضوی بواسطه وجود بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) در ایران به طور ویژه در کشور پرداخته شده است. در این میان نهادهایی همچون مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی و بنیاد بین‌المللی فرهنگی هنری امام رضا(ع) نیز در حوزه فرهنگ رضوی از جمله شعر به طور ویژه فعالیت می‌کنند. بنابراین می‌توان گفت در موضوع امام رضا(ع) به طور دقیق کار شده است و شعر رضوی از نظر کمی در جایگاه خوبی در کشور قرار دارد، البته از نظر کیفی جای صحبت و نقد دارد.
او صحبت‌هایش را با محوریت معضلات شعر رضوی ادامه می‌دهد: متأسفانه امروزه زبان‌های شعری یکدست شده است، به عبارتی شاعران مشابه یکدیگر شعر می‌سرایند. همچنین توجه به ظاهر و احساس در شعر رضوی رواج یافته است و از معنا و فخامت زبان در شعر آیینی کمی دور شده‌ایم، گویی فقط به شور و احساس رضوی بسنده کرده‌ایم. در حالی که در کنار شور و احساس، تعقل را هم نیاز داریم. به طور مثال چند بار مناظرات امام رضا(ع) در قالب شعر درآمده است؟ یا چرا در شعرهایمان که بارها عبارت «ضامن آهو» را به کار می‌بریم، علت استفاده از این لقب را برای امام رضا(ع) توضیح نمی‌دهیم؟ درست است رسالت شعر بیان علمی چنین موضوعاتی نیست، اما شعرها می‌تواند از آنچه امروزه شاهد آن هستیم، عمیق‌تر باشد. در واقع رسالت شعر رضوی این نیست که مدام از گنبد، گلدسته و کبوتر در آثارمان استفاده کنیم، چراکه تکرار چنین مواردی به شعر رضوی آسیب وارد می‌کند. بی‌شک اگر به آن‌ها در شعرمان با نگاه جدیدی بپردازیم، شعر ضعف و اِشکال کمتری دارد. بنابراین در سرایش شعرهای رضوی‌مان از یک سو باید زاویه نگاه را تغییر دهیم و از سویی دیگر، به آثارمان تعمق ببخشیم، یعنی باید مفاهیم، اخلاق و احادیث امام رضا(ع) را با زبان هنری شعر در هم آمیخت و از آن‌ها سخن گفت.
 

لزوم توجه شاعران آیینی به ذائقه مخاطبان

سیدی درباره استقبال شاعران جوان از شعر رضوی نیز می‌گوید: بی‌تردید فعالیت در موضوعات شعر آیینی در مقایسه با شعرهای عمومی محدودیت بیشتری دارد و شاعران بدون تخصص نمی‌توانند وارد این حوزه شعری شوند. همچنین درک شعرهای عاشقانه و اجتماعی برای مخاطبان آسان‌تر است و جامعه آماری بیشتری از مخاطبان با آن ارتباط برقرار می‌کنند.
در این میان اگر کنگره‌های شعری دهه ۶۰ را با کنگره‌های امروزی مقایسه کنید، تعداد شعرهای آیینی تولیدی افزایش یافته است که این امر نشان‌دهنده استقبال بیشتر شاعران از حوزه شعر آیینی از جمله رضوی است.
همچنین او درباره نکاتی که شاعران آیینی امروز در سرایش شعرهای رضوی خود باید آن‌ها را مد نظر قرار دهند، بیان می‌کند: اگرچه شاعران آیینی نیز همچون سایر شاعران باید نکات عمومی مرتبط با ساختار و زبان شعر، صنایع ادبی، فصاحت و بلاغت را در آثار خود رعایت کنند، اما آن‌ها علاوه بر این موارد علمی باید حکمت را نیز به شعرهایشان بیفزایند. در واقع شاعر آیینی باید تذهیب نفس در خلق آثارش داشته باشد. شاعر آیینی در قدم بعدی باید بدون تغییر در اهداف و محتوای کلی آثارش، با توجه به نیازهای شعری روز جامعه فعالیت کند. بدین معنا که خودش را با توجه به تغییر ذائقه مخاطبان به ویژه زبان نسل جوان به روز کند. به طور مثال اگر نیاز است، شعر نیمایی آیینی یا شعر سپید هیئتی بسراید.
 

دلایل ماندگاری انجمن ادبی رضوی

از سیدی درباره دلایل ماندگاری انجمن ادبی رضوی نیز می‌پرسیم و او پاسخ می‌دهد: مهمترین دلیل این ماندگاری از عنایت حضرت رضا(ع) و سپس مکان برگزاری جلسات انجمن در بارگاه ملکوتی رضوی است.
او با خوانش بیت شعر «چه خوش بود که برآید به یک کرشمه، دو کار   زیارت شهِ عبدالعظیم و دیدن یار»، صحبت‌هایش را ادامه می‌دهد: علت دیگر ماندگاری انجمن ادبی رضوی به حضور استادان بسیار باسابقه و توانمند همچون زنده‌یاد استاد غلامرضا شکوهی در آن برمی‌گردد. همچنین از آنجایی که جلسات هفتگی انجمن هر دوشنبه در حرم مطهر برگزار می‌شود، بسیاری از استادان، شاعران و نقادان برجسته کشور طوری برنامه سفرشان به مشهدمقدس را می‌چینند که در یکی از جلسات آن بتوانند شرکت کنند. همین موضوع موجب رفت و آمد شاعران مختلف به انجمن شده است.
 

جای خالی اشعار شاعران در کتیبه های مناسبتی حرم مطهر

این شاعر خراسانی درباره فعالیت‌های آستان قدس رضوی در ارتقای سطح شعر آیینی کشور نیز می‌گوید: در گذشته هیچ پناهگاهی برای شعر رضوی وجود نداشت و حتی شعرخوانی در حرم مطهر رضوی انجام نمی‌شد، اما خدا را شاکریم که در حال حاضر شاعران می‌توانند ماحصل جلسات شعری خود را از طریق تریبون‌های حرم مطهر ارائه کنند. در این میان،  چه خوب است که تک بیت‌های ناب شاعران آیینی را در کتیبه‌های حرم مطهر در مناسبت‌های مختلف نیز ببینیم. این اقدام موجب تشویق شاعران می‌شود و به رشد شعر آیینی نیز کمک می‌کند.
 

اقداماتی برای ارتقای شعر رضوی
او با اشاره به منتخبی از فعالیت‌های مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی در این حوزه از جمله اعزام شاعران آیینی مشهدی به شهرهای خارج از استان خراسان رضوی، برپایی شب شعرها و جلسات نقد و بررسی شعر، بهره‌گیری از ظرفیت‌های شاعران رضوی کشور، برگزاری مراسم تقدیر از پیشکسوتان شعر رضوی و... می‌افزاید: اگرچه چنین فعالیت‌هایی به رشد شعر آیینی کمک کرده، اما هنوز جای کار بسیار است.
سیدی خاطرنشان می‌کند: شاعران آیینی برجسته‌ای در کشور فعالیت دارند که سرمایه‌های امروز ما هستند، اما متأسفانه ظرفیت‌های شعری آن‌ها بیشتر صرف برطرف کردن مشکلات معیشتی‌شان می‌شود. با بهره‌گیری از استعدادهای این هنرمندان می‌توان بر قوت شعر رضوی افزود. برگزاری جشنواره‌ها، همایش‌ها و نشست‌های تخصصی شعری، جلسات نقد و بررسی‌های دقیق و علمی، فراهم کردن زمینه ارتباط بیشتر شاعران و مداحان، ورود شعر رضوی به دانشگاه‌ها از جمله به عنوان موضوعات پژوهشی در تدوین پایان‌نامه‌ها و تشویق دانشجویان به این امر، بهره‌گیری بیشتر از ظرفیت علمی استادان دانشگاه‌ها در جلسات و ارتباط با شاعران، تولید کلیپ‌های تخصصی از آثار شاعران و برگزاری کلاس‌های آموزشی برای شاعران آیینی، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند به ارتقای هر چه بیشتر شعر رضوی در کشور منتهی شود.