ایام نوروز است و خیابان‌های مجاور بارگاه ملکوتی رضوی نیز همچون این قطعه بهشتی، مملو از گل و نور و حضور زائرانی با لهجه‌ها و گویش‌های مختلف از گوشه و کنار کشور است. در این میان، چند شب است به واسطه اجرای سرودها و نمایش‌های خیابانی امام رضایی، این حال و هوای پرنشاط بهاری زیباتر شده و رنگ و بویی معنوی گرفته است.
اجرای سرودها و نمایش‌های خیابانی نوروزی مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی از شامگاه پنجشنبه 25 اسفند 1401 در محل تعبیه شده در حدفاصل باب الرضا(ع) و باب الجواد(ع) در خارج از حرم مطهر آغاز شد و تا پنجشنبه سوم فروردین 1402، هر شب از ساعت 18:30 تا 22:30 در حال انجام است.
پرده‌خوانی، کهن الگوی نمایشی ایرانی
زن و مرد، پیر و جوان مقابل سن ایستاده‌اند و چشم و گوششان میخکوب اجرای هنرمندان جوان نمایش «یک خاطره» شده است. در این میان، با محمد جهانپا بازیگر و کارگردان برجسته حوزه نمایش هم‌صحبت می‌شوم. او علاوه بر اینکه این روزها در این محل به عنوان مسئول گروه‌های نمایشی حضور دارد، خودش نیز با اجرای مراسم پرده‌خوانی، راوی داستان‌های حضرت رضا(ع) است. ابتدا جهانپا با تأکید بر اینکه پرده‌خوانی، کهن الگوی نمایشی ایرانی است، می‌گوید: در گذشته پرده‌ای مختص اجرای نمایش برای حضرت رضا(ع) نداشتیم تا اینکه حدود پنج سال قبل، به همت مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی و پیگیری‌هایم، استاد حمیدی پرده‌ای در این خصوص نقاشی کرد. این پرده داستان‌های حضرت رضا(ع) از زمان هجرت ایشان از مدینه به مرو همچون نماز باران، مباحثه حضرت رضا(ع) با علمای ادیان مختلف، اخلاق و سیره تربیتی حضرت، ماجرای نماز عید فطر و حدیث سلسله الذهب را در خودش جای داده است.
او می‌افزاید: مخاطبان زائر و مجاور وقتی داستان‌های این پرده‌خوانی که برگرفته از منابع و مأخذ معتبری است را می‌شنوند، با نگاه بهتر به حضرت رضا(ع) و درک بهتر و آگاهی بیشتری به زیارت مشرف می‌شوند. در این برنامه فرازهای مختلفی از جمله داستان حدیث سلسله الذهب را اجرا می‌کنیم که اتفاق بسیار خوبی است.
همچنین این هنرمند در خصوص این اجراهای نمایش خیابانی بیان می‌کند: هر شب 5 گروه نمایش در این محل حضور دارند که هر کدام 2 اجرا انجام می‌دهند. از این رو با پرده‌خوانی، حدود 11 اجرا هر شب به روی سن می‌رود.
او می‌گوید: این ایستگاه ویژه اجرای پاتوقی است. مردم هم نمایش‌های خوب را دوست دارند و مشتاقانه می‌ایستند و اجراها را دنبال می‌کنند. این برنامه‌ها نیز نسبت به مناسبت‌های گذشته در حال ارتقا و بهتر شدن است.
حضور پیشکسوتان حوزه نمایش مشهد
در ادامه به سراغ گروه نمایش «عمو حیدر» می‌روم که در حال استراحت در چادر کنار سن ویژه برنامه‌های نوروزی 1402 در جوار حرم مطهر رضوی هستند. این نمایش با هنرآفرینی علی اصغر لشکری‌فر، علی جوانمرد و علیرضا سوزنچی کاشانی در مدت 10 دقیقه هر شب در این محل اجرا می‌شود. لشکری‌فر، از جمله هنرمندان پیشکسوت حوزه نمایش مشهد است که نزدیک به 50 سال سابقه فعالیت در حوزه نمایش در کارنامه هنری‌اش می‌درخشد. او با اشاره بر اینکه کارگردانی نمایش عمو حیدر را هم برعهده دارد، بیان می‌کند: این نمایش نوشته آقای جوانمرد و برگرفته از کتاب «فوائد الرضویه» است.
این هنرمند باسابقه می‌گوید: در سال گذشته نیز در چنین ویژه برنامه‌هایی اجرای نمایش داشتم و شاهد برکات آن در زندگی‌ام بودم. وقتی برای ویژه برنامه نوروز 1402 نیز میزبانی از زائران امام رضا(ع) در قالب نمایش خیابانی بهم پیشنهاد شد، آن را سریع قبول کردم.
او ضمن بیان تجربه اجراهای امسالش، تصریح می‌کند: اجرای نمایش‌های خیابانی رضوی در جوار حرم مطهر حضرت رضا(ع)، حرکت بسیار خوبی است، به خصوص که مخاطبان آن بیشتر زائرانی هستند که با جان و دل به تماشای این اجراها می‌پردازند.
نقش هنر نمایش در امتداد زیارت
استاد سوزنچی کاشانی نیز از سال 1352 در رشته نمایش فعالیت دارد و علاوه بر اجرای نمایش‌های صحنه‌ای برای امام رضا(ع) در مکان‌های مختلف؛ از جشنواره‌های ملی تا عرصه‌های بین‌المللی، حدود چهار سال است در اجرای نمایش‌های خیابانی در جوار حرم مطهر هم حضور دارد. او با اشاره به خاطره‌اش از اجرای نمایشی امام رضایی در کشور اتریش و حس و حال ایرانیان خارج از کشور پس از دیدن آن، بر نقش هنر نمایش در انتقال حس و حال زیارت به مخاطبان آن و بهره‌گیری از این هنر برای امتداد زیارت در هر گوشه از جهان تأکید می‌کند.
استاد سوزنچی خاطرنشان می‌کند: مردم با لذت خاصی نمایش‌های امام رضایی را تماشا می‌کنند، گویی به مشهدالرضا(ع) مشرف شده و از نزدیک به زیارت این بارگاه نورانی رفته‌اند.
اجرای زنده سرودهای رضوی
همچنین پای سخن سیدیحیی موسوی مسئول بخش فنی تولید و اجرای سرودهای نوروزی مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی می‌نشینم. او بیان می‌کند: در این محل از 4 گروه سرود نوجوان منتخب مؤسسه، هر شب 2 گروه به نوبت حضور دارد و سرودهایی با موضوع امام رضا(ع) و حال و هوای این ایام در میانه اجراهای نمایش طنین‌انداز می‌شود. دو اثر از سرودهای این اجراها از تولیدات جدید مؤسسه است و سایر آثار از سرودهای سال‌های گذشته است.
موسوی می‌افزاید: خوشبختانه زائران ارتباط نزدیکی با سرودها برقرار می‌کنند، به خصوص که اجراها زنده است. از طرف دیگر، ماهیت این سرودها برخاسته از دل مردم است و اعضای گروه‌ها هم فرزندان بخشی از مردم همین جامعه هستند، از این رو اجراها جذابیت خاص خودش را دارد.
دوباره به میان جمعیت اطراف سن برمی‌گردم. جمعیت زائران بیشتر از چند دقیقه قبل شده است. برخی از تماشاچیان اهل هنر و معرفت در حال فیلمبرداری با گوشی همراهشان هستند تا خاطره حضور در اجراهای نوروزی سرود و نمایش آستان قدس رضوی را برای خود ماندگار کنند. بانو خدایی، از جمله این زائران است که با خانواده از یزد به مشهد مشرف شده است. او با شور و شوق خاصی با لهجه شیرینش می‌گوید: لحظات بسیار خوبی امشب داشتیم. چند سالی بود که دلم هوای حرم امام رضا(ع) را کرده بود. خوشحالم که امسال سعادت نصیبم شد هم به پابوس آقا بیایم و هم اجراهای رضوی را از نزدیک ببینم.