کارگاه تخصصی «چالش‌های ایده‌پردازی دراماتیک در مقوله زیارت با نگاه به کارکرد کلیشه» با مشارکت مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی و مؤسسه آموزش عالی اقبال لاهوری در این مؤسسه آموزش عالی در مشهد برپا شد.
حمزه ابراهیم‌زاده استاد مؤسسه آموزش عالی اقبال لاهوری در این کارگاه تخصصی که بعدازظهر روز گذشته با حضور جمعی از استادان و دانشجویان در سالن همایش این مؤسسه برگزار شد، ابتدا از دانشجویان حاضر خواست تا فیلم‌های مذهبی مورد علاقه خود را معرفی کنند.
وی در ادامه، عواملی همچون شعارزدگی، تحمیل ایدئولوژی، اندوه مفرط، معجزه و مرزبندی واضح داوری را با توجه به پاسخ دانشجویان حاضر در کارگاه، از عوامل عدم جذب مخاطب در برخی از فیلم‌ها با مضامین مذهبی برشمرد.
ابراهیم‌زاده تصریح کرد: مسئله ما در یک درام سینمایی، باورپذیر نبودن داستان به دلیل شعارزدگی و عدم پرداخت درست اثر است.
برخورد دنیوی با دین در فیلم‌ها
این استاد دانشگاه ضمن اشاره به دو فیلم شاخص رضوی «شب» و «هر شب تنهایی» گفت: ایده و محور بسیاری از فیلم‌های رضوی، شفا گرفتن، مسائل مالی و ازدواج است، در واقع در این‌گونه فیلم‌ها یک برخورد دنیوی با دین شده است.
وی افزود: ریشه این امر در گفتمان درون دینی است و نوع دینداری مطرح شده، دینداری معیشت‌اندیش است. سینما هم چون با توده مردم سروکار دارد، این نوع دینداری را در فیلم‌ها پوشش داده است. به طور مثال در مجموعه ترکی «کلید اسرار» شاهد بودیم که عاقبت اعمال آدم‌ها در دنیا به خودشان باز می‌گردد. در حالی این موضوع برای ما باورپذیر نیست، چون برعکس آن را در جامعه می‌بینیم.
ابراهیم‌زاده بیان کرد: دینداری معیشت‌اندیش به دنبال کلیشه‌ها است و در آن به آسانی، آدم‌ها داوری می‌شوند چنان‌که آدم‌ها یا مؤمن هستند یا بی‌دین. اتفاقات خوب یا بد است.
کاربرد مثبت و منفی کلیشه
وی با اشاره بر اینکه آدم‌ها در فیلم‌ها به سه دسته «فیگور»، «تیپ» و «شخصیت» تقسیم‌بندی می‌شوند، گفت: تیپ همان تصور کلیشه‌ای از یکسری آدم‌ها است، اما در برخی از فیلم‌ها به آن نیازمندیم. به طور مثال در فیلم «هفت»، مرد پیک در آخر فیلم یک تیپ است که فقط وظیفه دادن بسته را دارد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: کلیشه در برخی موارد دیگر نیز در فیلم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، به طور مثال در داستانهای آیینی نیاز به کلیشه داریم.
وی ادامه داد: البته جنبه منفی کلیشه به فیلم‌های حوزه دفاع مقدس و حوزه دین و زیارت، ضرر رسانده است. به طور نمونه در بسیاری از فیلم‌های حوزه دفاع مقدس، شخصیت‌ها مثبت و بدون وجه منفی هستند. این امر موجب شده این شخصیت‌ها برای ما فرشته‌خو به تصویر کشیده شوند که برای مخاطب باورپذیر نیست.
لزوم نگاه فیلمسازان به سوژه‌های جدید
به گفته ابراهیم‌زاده در فیلم‌های مذهبی، خطابه مهم‌تر از فنون دراماتیک است و موجب شده تا این فیلم‌ها فقط برای افراد معتقد باورپذیر باشد.
وی افزود: فیلمسازان عرف جامعه و سلیقه سازمان‌ها را نگاه می‌کنند و از طرف دیگر گاهی تجربه زیستی لازم در این حوزه را ندارند، بنابراین دچار کلیشه و پرداختن به موضوعات تکراری می‌شوند. در حالی که سوژه‌های جذاب بسیاری در این حوزه همچون داستانهای مردم در بافت اطراف حرم مطهر در مشهد وجود دارد.
جایگاه علم در جهان امروز، لزوم رعایت تعادل در شخصیت‌پردازی با توجه به گونه فیلم و ضرورت توجه به مناسبت‌های بین مردم در شهر مشهد در فیلم‌های رضوی همچون استفاده از لهجه مشهدی برای شخصیت‌ها، از دیگر نکاتی بود که در این کارگاه مطرح شد.
در بخش پایاتی کارگاه تخصصی چالش‌های ایده‌پردازی دراماتیک در مقوله زیارت با نگاه به کارکرد کلیشه نیز به پرسش‌های استادان و دانشجویان حاضر پاسخ داده شد.
شایان ذکر است، مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی با همکاری مؤسسه آموزش عالی اقبال لاهوری، مؤسسه آموزش عالی فردوس و مرکز آموزش عالی فنی حرفه‌ای الزهرا(س)، رویدادهای هنری-پژوهشی مشترک «رواق هنر» را در قالب نشست، کارگاه و نمایشگاه با محوریت مکتب هنر رضوی، از ۲۶ آذر تا ۵ دی ۱۴۰۱ در سطح شهر مشهد برگزار می‌کند.