مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی، نشست تخصصی «تحلیل محتوایی گفتمان مرتبط با زیارت در فیلم‌های شاخص رضوی» را با مشارکت مؤسسه آموزش عالی اقبال لاهوری در این مؤسسه آموزش عالی مشهد برگزار کرد.
محمد مداح حسینی استاد مؤسسه آموزش عالی اقبال لاهوری در این نشست که بعدازظهر روز گذشته با حضور جمعی از استادان و دانشجویان در سالن همایش این مؤسسه برپا شد، با اشاره به کاربرد زبان اظهار کرد: جامعه فقط به میانجی زبان وجود دارد، یعنی وقتی زبان را می‌فهمید، جامعه هم برایتان قابل درک است.
وی با تأکید بر اینکه گفتمان‌ها نیز معناها را تثبیت می‌کنند و امکان فهم پدیده‌ها را برای ما ممکن می‌سازند، به بیان سه فرضیه و سپس اثبات آن‌ها در گفتمان زیارت پرداخت.
مداح حسینی در این خصوص گفت: در نخستین فرضیه، گفتمان زیارت معناها را بر مبنای دال‌های خودش و در تقابل با گفتمان حقوقی و گفتمان پزشکی بازتولید می‌کند. در فرضیه دوم، گفتمان زیارت، هویت را بازتولید می‌کند. در فرضیه سوم نیز این گفتمان، تصادف را به استمرار تبدیل می‌کند.
حرم مطهر؛ دال کلیدی در گفتمان زیارت
وی ضمن اشاره به واژه‌هایی همچون «بُعد»، «عنصر»، «بست» ادامه داد: همه عناصر در گفتمان بر مبنای «دال کلیدی» مفصل‌بندی می‌شوند که دال کلیدی در گفتمان زیارت، حرم مطهر است و عناصری همچون زائر، شفا، بخشش، توبه، سفر، روح، زیارت و... حول محور آن هستند. به طور مثال در فیلم‌ها شاهد رفت و آمد مردم به حرم مطهر هستیم.
این استاد دانشگاه بیان کرد: گفتمان زیارت با دال کلیدی حرم مطهر در فیلم‌های رضوی با سفر در قطار شروع می‌شود، در واقع گفتمان زیارت، آگاهانه قطار را انتخاب می‌کند. چون در قطار حس زندگی جریان دارد و آدم‌ها فرصت گفت‌‌وگو با یکدیگر را دارند در حالی که این امکان در اتوبوس فراهم نمی‌شود و در هواپیما نیز فرصت محدود است.
وی از «بدن» و «عدالت» نیز به ترتیب به عنوان دال کلیدی در دو گفتمان پزشکی و حقوقی نام برد و ضمن برشمردن عناصر در این دو گفتمان گفت: در گفتمان زیارت تمام مفصل‌بندی‌ها طوری انجام شده که در کشمکش گفتمانی با دو گفتمان پزشکی و حقوقی است.
مداح حسینی با بیان روایت داستانی فیلم‌های شاخص رضوی همچون «شب»، «دعوت‌نامه»، «در انتظار معجزه» و «هر شب تنهایی» اظهار کرد: این فیلم‌ها با یک دعوت شروع می‌شود، البته دعوت، یک دال سیال(دالی که در گفتمان‌های مختلف، معناهای متفاوتی دارد) است و در گفتمان پزشکی، معنای عزم و در گفتمان حقوقی معنای احضار را دارد.
نقش گفتمان زیارت در تعریف هویت انسان‌ها
در ادامه این استاد دانشگاه در اثبات دو فرضیه دیگر خود گفت: در گفتمان زیارت، انسان‌ها در چارچوب این گفتمان هویت خود را تعریف می‌کنند، به طور مثال در فیلم دعوت‌نامه، شاهد تغییر پوشش و گفتار شخصیت مشابه این گفتمان هستیم.
وی با اشاره به بخش‌هایی از فیلم‌های شاخص رضوی مورد بررسی در این نشست افزود: همچنین گفتمان زیارت، تصادف‌ها را به استمرار تبدیل می‌کند. در واقع این گفتمان تلاش می‌کند تا رخدادها مستمر باشد و شخص در این مسیر حرکت کند، به عبارت دیگر اتفاق‌ها در آن تصادفی نیست.
مداح حسینی خاطرنشان کرد: گفتمان زیارت در چارچوب فیلم‌ها به ما معرفی می‌کند که حریم حرم مطهر، مقدس است. امر شفا نیز به رابطه علت و معلولی ربطی ندارد. همچنین در این گفتمان، پدر و مادر نقش مهمی دارند. از طرف دیگر گفتمان زیارت با روح و روان انسان‌ها سروکار دارد.
در بخش پایانی نشست تخصصی تحلیل محتوایی گفتمان مرتبط با زیارت در فیلم‌های شاخص رضوی نیز حاضران پرسش‌های خود را با محوریت موضوع نشست مطرح کردند و این استاد دانشگاه به آن‌ها پاسخ داد.
شایان ذکر است، مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی با همکاری مؤسسه آموزش عالی اقبال لاهوری، مؤسسه آموزش عالی فردوس و مرکز آموزش عالی فنی حرفه‌ای الزهرا(س)، رویدادهای هنری-پژوهشی مشترک «رواق هنر» را در قالب نشست، کارگاه و نمایشگاه با محوریت مکتب هنر رضوی، از ۲۶ آذر تا ۵ دی ۱۴۰۱ در سطح شهر مشهد برگزار می‌کند.