«هویت بصری»، مفهومی آشنا در راستای بهبود شخصیت و هویت هر سازمانی است. این رویکرد هویت‌ساز و منسجم‌کننده بروز و ظهور بیرونی هر مجموعه و نهادی، از جمله اقدامات بنیادینی است که در جهت اثربخشی بیشتر در دستور کار قرار می‌گیرد.
به گزارش روابط عمومی موسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی به نقل از آستان نیوز، در این میان از پروژه «ایجاد هویت واحد بصری در مجموعه آستان قدس رضوی» می‌توان به عنوان یکی از پروژه‌های تحول‌آفرین در این مجموعه بزرگ موقوفاتی نام برد که به همت مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی در سال جاری آغاز شد و در حال حاضر در آستانه اجرایی‌شدن قرار دارد.
امیرمهدی حکیمی، مدیر عامل مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با آستان‌نیوز درباره اهداف، مراحل انجام آن و نتایج این پروژه توضیحاتی را ارائه کرد که در ادامه می‌خوانید.
هویت بصری چه نقشی در دنیای امروز دارد؟
هویت بصری یک مجموعه کلان، در واقع اولین برخورد و تصویری است که در ذهن مخاطب بیرونی نسبت به آن مجموعه شکل می‌گیرد. بسیاری از شهرها و مجموعه‌های فرهنگی و تجاری دنیا نیز برای خودشان هویت بصری تعریف شده‌ای دارند که به واسطه آن مجموعه‌های متنوع خویش و ویژگی‌های گوناگون را به عنوان مجموعه‌ای واحد و یکتا به مخاطب معرفی می‌کنند. به طور مثال، شهرهایی همچون «پاریس» و «بوداپست»، مبتنی بر ویژگی‌های هویتی خویش هویت بصری ویژه‌ای را طراحی کرده‌اند و همه بروندادهای خویش را بر اساس آن طراحی و اجرایی می‌کنند. هویت بصری به کمک عناصری چون رنگ، فرم، شکل گرافیکی نشان و... بنیادهای هویتی را منتقل می‌سازد. به مدد هویت بصری مخاطبان با دریافتی واحد نسبت به مجموعه مورد نظر مواجه می‌شوند. شرکت گوگل نیز یکی از مجموعه‌های بزرگ جهانی است که با بهره‌برداری از ظرفیت هویت بصری و حفظ روح آن با کمک 4 رنگ و یک شکل گرافیکی واحد در فونت‌ها، معنای مورد نظر خویش را در همه زیرمجموعه‌هایش مثل «جی‌میل»، «گوگل درایو» و... منتقل می‌سازد. در ایران نیز سال‌هاست که این اقدام را مجموعه‌های مختلف فرهنگی و تجاری همچون بانک‌ها انجام داده‌اند و با این شیوه، نوعی برندسازی داشته‌اند.
پروژه تعریف هویت بصری در آستان قدس رضوی با چه ضرورتی آغاز شد؟
آستان قدس رضوی با نهادهای زیرمجموعه خود یک ساختار و نهاد کلان است که با محوریت امر زیارت در حوزه‌های گوناگون فعالیت می‌کند. این مجموعه نقشی کلیدی و تأثیرگذار در داخل و خارج کشور به ویژه در جهان تشیع دارد. بدیهی است چنین مجموعه‌ای با چنین گستردگی و دامنه اثربخشی نیازمند هویت بصری واحد است. در این بین، ابتدا سامان‌بخشی به وضعیت سربرگ‌های اداری آستان قدس رضوی، آن هم در شکل جدیدی مورد توجه قرار گرفت. طی جلساتی که با مدیران وقت آستان قدس رضوی داشتیم، نیاز این مجموعه بزرگ موقوفاتی به هویت بصری واحد از سوی مؤسسه طرح شد. چرا که سربرگ‌های اوراق اداری فقط جزء بسیار کوچکی از یک هویت بصری محسوب می‌شود. البته از آنجایی که در سال‌های متمادی گذشته هر نهاد زیرمجموعه آستان قدس رضوی نسبت به طراحی‌های اختصاصی برای خویش اقدام کرده بودند، در مسیر تعریف هویت بصری واحد با چند مسئله مواجه بودیم. از یک طرف باید جریان جدیدی در حوزه هویت بصری آستان قدس رضوی ایجاد می‌شد و از طرف دیگر، اقدامات گذشته در این حوزه مورد نظر و دقت قرار می‌گرفت. به ویژه که بسیاری از کارهای گذشته در بین مخاطبان شناخته شده بود.
از مراحل مختلف انجام این پروژه بگویید؟
پروژه ایجاد هویت بصری در آستان قدس رضوی نیازمند انجام مطالعات پژوهشی و طراحی خاص توسط یک تیم متخصص بود. این پروژه به همت تیم هنری «رضوان گرافیک» مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی کلید خورد و در مدتی کوتاه، مطالعات و طراحی‌ها انجام شد. این مطالعات شامل بررسی هویت بصری بیش از 50 مجموعه بزرگ دنیا؛ از شهرها تا مجموعه‌های مختلف فرهنگی، رسانه‌ای و تجاری بود. همچنین این تیم متخصص به ایده‌پردازی از شکل گرافیکی آرم شناخته شده «لا اله الا الله» آستان قدس رضوی پرداختند و فرم‌های گرافیکی جدیدی از دل این آرم برای ایجاد هویت بصری در آستان قدس رضوی طراحی شد. برای تکمیل ایده اصلی به نمادهای به کار رفته در ساخت ضریح حرم مطهر نیز توجه شد.
همچنین رنگ‌ها با توجه به دقت در رنگ‌های به کار رفته در معماری حرم مطهر رضوی مثل رنگ سبز کتیبه گنبد حرم مطهر، رنگ فیروزه‌ای گنبد مسجد گوهرشاد و مبتنی بر وظایف معنایی هر سازمان انتخاب شد. بر این اساس در تقسیم‌بندی اولیه به 7 رنگ برای نهادهای اصلی این آستان مقدس همچون سازمان مرکزی، سازمان علمی و فرهنگی، بنیاد کرامت رضوی، بنیاد بهره‌وری موقوفات و حرم مطهر رضوی رسیدیم. البته انتخاب هر کدام از این رنگ‌ها مبتنی بر مبانی معنایی بوده است. رنگ «طلایی» برای دفتر تولیت آستان قدس رضوی در نظر گرفته شد که رأس هرم مدیریتی آستان قدس رضوی و مهم‌ترین بخش این مجموعه است. همچنین از رنگ طلایی در هنر اسلامی به عنوان «نور جامد» یاد می‌شود و نشانه نور و هدایت است.
نتایج انجام این پروژه اواخر خرداد سال جاری در بازدید تولیت آستان قدس رضوی از این مؤسسه به ایشان ارائه شد و کلیت آن توسط حجت‌الاسلام و المسلمین احمد مروی تأیید شد. بدین‌ترتیب مقرر شد پروژه در جلسات کارشناسی مستمر با مدیران مجموعه آستان قدس رضوی به سرانجام نهایی برسد.
برگزاری این جلسات کارشناسی چه نتایجی را به دنبال داشت؟
در آخرین جلسه جمع‌بندی این پروژه در شورای عالی مدیران مجموعه که با حضور قائم مقام تولیت آستان قدس رضوی برگزار شد، تصمیم بر آن شد تا هویت بصری در این آستان مقدس فقط با 2 رنگ تعریف شود. یعنی رنگ طلایی برای هویت بصری دفتر تولیت آستان قدس رضوی و رنگ سبزی که حال و هوای فضای حرم مطهر و نگاه مردم به این آستان ملکوتی را به همراه دارد، در سایر مجموعه‌های اصلی مورد استفاده قرار گیرد. البته این رنگ دوم تلفیقی از رنگ طلایی و سبز خواهد بود که همچنان تیم گرافیکی مؤسسه در حال کار بر روی آن است. با نهایی شدن این رنگ، این هویت بصری تعریف شده به نهادهای اصلی آستان قدس رضوی ابلاغ خواهد شد. همچنین قرار شد تمامی این نهادهای اصلی از فرم‌های گرافیکی آرم آستان قدس رضوی استفاده کنند و فقط عنوان نهاد آنها زیر آرم قرار گیرد.
چشم‌انداز آینده استفاده از هویت بصری در آستان قدس رضوی را چطور می‌بینید؟
هویت بصری تعریف شده به تدریج در اوراق اداری، وب‌سایت‌ها، تابلوها، طراحی داخلی ساختمان‌های اداری و...، در نهادهای اصلی مجموعه آستان قدس رضوی اعمال خواهد شد. مؤسسات و شرکت‌های تابعه هر کدام از این نهادهای اصلی نیز به مرور زمان می‌توانند از آن استفاده کنند. به نظر می‌توان گفت نتایج این پروژه در یک بازه زمانی یک یا دو ساله در تمامی بخش‌های آستان قدس رضوی نمود پیدا می‌کند و در نهایت یک نگاه جامع را به مخاطبان این آستان مقدس می‌بخشد که با یک مجموعه واحد و منسجم مواجه هستند. این قابلیت در هویت بصری وجود دارد که می‌توان آن را برای همسان‌سازی موارد مختلف در یک مجموعه تعریف کرد، به طور نمونه برای طراحی شماره‌هایی که در کفشداری‌ها به زائران داده می‌شود، از این هویت بصری استفاده کرده‌ایم.