نمایشگاه «شرح فراق» به مناسبت ایام پایانی ماه صفر با نمایش 57 اثر نگارگری و تذهیب با مضامین مذهبی از 30 هنرمند با مشارکت انجمن هنرهای تجسمی خراسان رضوی و رعایت دستور‌های بهداشتی دوران مقابله با کرونا زیر نظر مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی در نگارخانه رضوان مشهد افتتاح شده است. در ادامه، در این نمایشگاه گشتی می‌زنیم و با چند تن از هنرمندان آن گفت‌وگو می‌کنیم.

تصویرسازی حقانیت و مظلومیت
«فقیر و خسته به درگاهت آمدم رحمی/ که جز ولای توام نیست هیچ دستاویز// بیا که هاتف میخانه دوش با من گفت/ که در مقام رضا باش و از قضا مگریز» این ابیات حافظ با دقت و ظرافت در کنار گنبد طلایی حرم مطهر رضوی بر تابلویی از عطاءالله شاکری، هنرمند برجسته مشهدی، نقش بسته است تا تو را در بخش آغازین نمایشگاه شرح فراق با خود به پابوسی بارگاه حضرت رضا(ع) برد. بیشتر آثار نگارگری این نمایشگاه روایتگر گوشه‌ای از زندگی اهل بیت(ع) است چنان‌که می‌توان از تابلوهایی با عناوین «مناظره»، «ضامن آهو»، «سقای کربلا» و «دردانه اباعبدالله» نام برد. زهرا یکتا که سابقه بیش از 20 سال فعالیت در نگارگری، تذهیب و مینیاتور دارد، می‌گوید: هنر نگارگری محدودیتی برای ارائه مفاهیم ولایی و عاشورایی به مردم ندارد. هر هنرمند با برداشت ذهنی‌اش از چنین موضوعاتی می‌تواند اثری متفاوت خلق کند و تصویر جدیدی به مخاطبان ارائه دهد.
او با اشاره به اثر خود با عنوان «اهل خیام» ادامه می‌دهد: این اثر را با تأثیر از اقامه خطبه حضرت زینب(س) در کاخ یزید کشیده‌ام. سعی کرده‌ام کار متفاوتی ارائه دهم. برای نمونه، در این اثر گردش رنگ تم بنفش وجود دارد تا غم و اندوه این واقعه را به مخاطبان نشان دهد. حقانیت و مظلومیت اهل بیت حضرت سیدالشهدا(ع) هم در بخش دیگری از تابلو تصویرسازی شده است.
یکتا درباره تابلوی دیگرش با عنوان «سوگواره» بیان می‌کند: سوگواره بر وزن گهواره با موضوع حضرت علی اصغر(ع) خلق شده است. یک گهواره خالی در مرکزیت تابلو قرار گرفته است و سیمرغ‌هایی که در حال شیون‌ کردن و پرکنده شدن هستند، آن را زیر بال حمایت خود قرار داده‌اند. طراحی، انتخاب رنگ‌ها و اجرای این آثار چندین ماه زمان برده است.

هنرآفرینی زنده در افتتاحیه
کارگاهی به مناسبت افتتاح نمایشگاه با حضور چند تن از هنرمندان در بخش میانی نگارخانه در حال برگزاری است. کورش محمدی‌نژاد از جمله این هنرمندان جوان است. او که از سال 87 وارد حوزه نگارگری شده و از سال 96 آن را با تحصیل در رشته هنرهای اسلامی با گرایش نقاشی ایرانی در دانشگاه ادامه داده است، می‌گوید: در حال خلق اثری با موضوع زائر که در واقع بازاجرایی از اثر استاد رضا عباسی در سال 1007 قمری است، در این نمایشگاه هستم. سعی کرده‌ام با تکنیک جدیدتری این اثر را اجرا کنم. امیدوارم بتوانم بخشی از مفهوم معنوی‌ای را که در این اثر نهفته است منتقل کنم.
محمدی‌نژاد درباره اهمیت خلق اثر در مقابل مخاطبان بیان می‌کند: «بسیاری از هنردوستانی که از این نمایشگاه بازدید می‌کنند علاقه دارند با مراحل خلق این آثار آشنا شوند. برگزاری چنین کارگاه‌هایی در مکان یک نمایشگاه عمومی به این گروه از مخاطبان کمک می‌کند این مراحل را از نزدیک ببینند و متوجه تلاش‌های هنرمندان و زمان‌بر بودن خلق چنین آثاری شوند.
هم‌چنین تابلوی نگارگری این هنرمند با موضوع شهادت امام رضا(ع) روی دیوار نمایشگاه به‌ چشم می‌خورد. او با بیان روایت تاریخی مرتبط با موضوع اثرش می‌افزاید: این اثر با تکنیک گواش، آبرنگ و طلا در سبکی بین سبک قدیم و جدید در سال 95 خلق شده است. از آنجایی که باید روایت تاریخی چنین اثر مذهبی‌ای موثق باشد، منابعی مثل مقاتل را خواندم. با توجه به مشغله‌های تحصیلی‌ام، طراحی این اثر حدود دو ماه و اجرایش هم نزدیک به 9 ماه زمان برده است.

جایگاه نگارگری در بیان مفاهیم دینی
القاب حضرت رضا(ع) مثل «ثامن‌الائمه»، «معین‌الضعفا» و «غریب‌الغربا» در تابلوی «هشتمین آیت»، اثر لیلا بهروزی، به زیبایی نگاشته شده است، اثری که در آن سه پرنده سفیدرنگ به پشت پنجره فولاد پناه برده‌اند. رنگ‌های سبز، آبی و طلایی این تابلو همچون رنگ‌های به‌کاررفته در دیگر تابلوهای نمایشگاه «شرح فراق» با چشم و جان آدمی بازی می‌کند.
در این بین، الهام بیک‌زاده به عنوان یکی از بانوانی که در نمایشگاه مشغول هنرآفرینی است، به هفت سال فعالیتش در نگارگری و تذهیب اشاره می‌کند و می‌گوید: «دو اثرم از جمله تابلوی «ابن‌الرضا علیه‌السلام» که روایتگر مجلسی از مناظره امام جواد(ع) با دانشمندان دربار مأمون است، در این نمایشگاه در معرض دید قرار دارد. این اثر را با تکنیک خیس در خیس که یکی از تکنیک‌های نگارگری سبک معاصر به‌ شمار می‌آید، در حدود 9 ماه طی سال‌های 98 و 99 خلق کرده‌ام.
این بانوی خراسانی که فعالیت آموزشی خود را از مکتب هنر رضوان آغاز کرده است، اعتقاد دارد: زیبایی هنر نگارگری به طرح‌کردن یک موضوع و مفهوم است و چه بهتر که این موضوع از احادیث یا آیات قرآنی باشد.
او درباره اجرای زنده اثر در افتتاحیه نمایشگاه هم می‌افزاید: نگارگری با آنکه قدمت بسیاری در ایران دارد، هنوز ناشناخته است و مردم اطلاعات دقیقی از ظرافت این رشته و شاخه‌های آن مثل تذهیب و گل‌ومرغ ندارند. تعدادی از دوستانم هم با دیدن اجرای چنین آثاری به فراگیری رشته نگارگری علاقه‌مند شده‌اند.
منصوره دهقانی‌فرد، از بازدیدکنندگان نمایشگاه که در رشته نقاشی فعالیت می‌کند، می‌گوید: آثار نمایشگاه حاضر تأثیر مثبت و خوبی روی مخاطبان آن می‌گذارد. برای نمونه، می‌توان صحنه عاشورا را از دریچه چنین آثاری به‌وضوح دید و حس کرد.