مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی از جمله نهادهایی است که از این بستر طی دو ماه اخیر به خوبی بهره گرفته و توانسته با برگزاری ویژه برنامه‌های هنری مجازی و پخش زنده(live) آنها در صفحات اینستاگرامی خود، پیوند بین هنرمندان و هنردوستان را حفظ کند. برگزاری برنامه نمایشنامه‌خوانی مجازی «سلاخ(مجلس طومارخوانی)» از جمله این برنامه‌هاست که شامگاه یازدهم خرداد 99 به صورت زنده اجرا شد. در این مجال، به مرور این برنامه نمایشنامه‌خوانی با حال و هوای رضوی می‌پردازیم.
همراهی تصویر، نوا و قصه
استاد تصویرگر، با طنین نوای موسیقی ایرانی، کارش را آغاز می‌کند. او می‌نگارد و دو بازیگر توانمند در کنارش به نمایشنامه‌خوانی می‌پردازند. نمایشنامهای که مخاطب مجازی را از دریچه صفحه اینستاگرام به پایین خیابان و روبروی حرم مطهر رضوی می‌برد تا با سلاخی به نام نصرالله همراه شود. قصه‌خوان می‌خواند و سلاخ از حال خود در آن روز فراموش‌نشدنی می‌گوید. روزی که شتر سلاخ از مقابل کشتارگاه پا جفت کرد و رمید... این ویژه برنامه مجازی با تصویرگری علیرضا بهدانی هنرمند برجسته خراسانی اجرا شد و در آن فاطمه توانا و علی ضمیری به ترتیب به عنوان قصه‌خوان و سلاخ به نقش‌‌خوانی پرداختند. در این بین، شادی غفوریان نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر که اجراگردانی نمایشنامه‌خوانی سلاخ را بر عهده داشت، می‌گوید: «با توجه به تغییر شرایط زندگی مردم به دلیل بحران کرونا در ماه‌های اخیر، ذائقه عمومی به طرف فضای مجازی رفته و از برنامه‌های منتشر شده در این فضا استقبال خوبی شده است. اینستاگرام هم یکی از این فضاهاست که می‌تواند برنامه‌ها را بدون ایجاد مشکل و هزینه به آسانی در اختیار علاقه‌مندان بگذارد». بی‌تردید مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی هم مانند هر نهاد هنری، این ظرفیت‌های فضای مجازی را در نظر گرفته است. او ادامه می‌دهد: «متن این نمایشنامه از کتاب مجموعه نمایشنامه‌های رضوی "از پشت پنجره 2" اثر سعید تشکری که توسط مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی منتشر شده، انتخاب شده بود. این کتاب در مجموع دارای شش نمایشنامه است که چند اثر آن مانند سلاخ کوتاه است. بنابراین با توجه به کوتاه بودن نمایشنامه و قابلیت اجرای آن توسط هنرمندان کمتر، امکان اجرای آن در فضای مجازی و برنامه زنده وجود داشت. از سوی دیگر، مشارکت استاد بهدانی مدرس مکتب هنر رضوان در اجرای این برنامه موجب شد نمایشنامه‌خوانی سلاخ با تصویرگری همراه شده و نسبت به سایر اجراها متفاوت برگزار شود.»
برنامه‌ای متفاوت و جذاب
«واویلا. شتر رو میگی کسی می‌کشید و با خودش می‌برد. خیابون به خیابون گذشت. راست و درست و راه بلد. از مصلی به ته خیابون. از ته خیابون، راستِ حرم حضرت رو گرفته بود و می‌رفت. گردنش، تلو می‌خورد. به روی کوهانش، میگی جهاز عروس بود. شتر، دم درِ صحن؛ میگی آدمی شد عَدل. عینهو مثل ما...» موسیقی اوج می‌گیرد و تصویر نورانی حرم امام خوبی‌ها(ع) و شتری که در میان جمعیت مردم رو به پنجره فولاد نشسته است، بر روی طومار سفید تصویرگر نقش می‌بندد. غفوریان بیان می‌کند: «اجرای نمایشنامه‌خوانی مجازی بیشتر شبیه تولید آثار تلویزیونی است به عبارتی از آنجایی که چنین برنامه‌هایی با شرایط اجراهای تلویزیونی و تصویربرداری همراه است، به سمت نمایش تلویزیونی(تله تئاتر) رفته و در آن ساختار قرار می‌گیرد و برنامه‌ای متفاوت می‌شود. بی‌شک اجرای چنین برنامه‌های نمایشنامه‌خوانی مجازی، آن هم به صورت رایگان، فرصتی برای دوستداران هنرهای نمایشی است. چرا که هنوز سالن‌های نمایش تعطیل است و امکان دیدن نمایش بر روی صحنه وجود ندارد». مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی در کنار پخش زنده نمایشنامه‌خوانی سلاخ در اینستاگرام، از آن تصویربرداری کرده تا در آینده نزدیک، فیلم باکیفیت اجرای این برنامه را در دسترس علاقه‌مندان قرار دهد. این هنرمند مشهدی می‌افزاید: «نمایشنامه‌نویسان، آثار خود را به طور معمول برای اجرا بر روی صحنه می‌نویسند، اما گاهی امکان اجرا برای یک نمایشنامه وجود ندارد، بنابراین می‌توان نمایشنامه‌خوانی را یک روش برای اجرای چنین آثاری دانست. بعضی از نمایشنامه‌نویسان هم آثارشان را با هدف خوانش و برای شنیدن مخاطبان می‌نویسند. البته نمایشنامه سلاخ قابلیت اجرا بر روی صحنه را هم دارد، اما در حال حاضر با توجه به دوران رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، نمایشنامه‌خوانی می‌تواند یک گزینه مناسب جایگزین برای اجراهای صحنه‌ای باشد. همچنین تولید چنین برنامه‌های نمایشنامه‌خوانی می‌تواند برای مخاطب عام که تا کنون حتی به سالن نمایش نرفته و نمایشی را ندیده است، جذاب باشد». هنر نمایش از یک سو موجب ایجاد لذت و نشاط در اوقات فراغت افراد می‌شود و از سوی دیگر می‌تواند مفاهیم اخلاقی و انسانی را به مخاطبانش منتقل کند. غفوریان از مشهد به عنوان قطب دوم تئاتر کشور پس از تهران نام می‌برد و می‌گوید: «متأسفانه هنوز مخاطبان تئاتر در این شهر مقدس شامل قشر محدودی می‌شود و نمی‌توان گفت که تمام مردم از این هنر مثل سینما برای گذراندن اوقات فراغت استقبال می‌کنند. در واقع مخاطبان آن همچون مخاطبان هنرهای تجسمی محدود است«.
اثری با شاخصههای اجرای مجازی
نقش‌خوانان به انتهای خوانش طومارخوانی سلاخ می‌رسند و صدای نقاره‌خانه بارگاه ملکوتی رضوی در گوش مخاطبان این برنامه مجازی می‌پیچد تا کاربران دور و نزدیک دل‌شان با حال و روز سلاخ این روایت تاریخی گره بخورد. فاطمه توانا بازیگر و مدرس تئاتر که به عنوان قصه‌خوان در این ویژه برنامه مجازی حضور دارد، بیان می‌کند: «راوی یکی از کرامات امام رضا(ع) در قالب این نمایشنامه‌خوانی بودم که اسناد آن هم موجود است و از آن تا قبل از آغاز همکاری برای قصه‌خوانی در سلاخ اطلاعی نداشتم. برای من که بیست سال نفس به نفس با تماشاچی بودم، دیدن اجرای مجازی آثار در حوزه نمایش، نمایش‌خوانی و اجراخوانی هنوز غریب است، اما مشارکت در اجرای برنامه نمایش‌خوانی سلاخ تجربه خوبی بود و دیدم می‌توان فضایی ایجاد کرد که به فضای زنده صحنه نزدیک شد». این بانوی هنرمند برای نخستین بار در اجرای نمایشنامهای که به صورت زنده برای مخاطبان در فضای مجازی پخش شد، همکاری داشته است. او ضمن تقدیر از حمایت‌های مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی برای اجرای چنین برنامه‌ای می‌افزاید: «هنرمندان حوزه نمایش کشور در دوران رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در تلاش هستند تا به هر نحوی ارتباط با مخاطبان ایجاد شود. در این بین، برخی از آنان از نمایش‌نامه‌هایی استفاده می‌کنند که ظرفیت اجرای مجازی را ندارد و تماشاچیان نمی‌توانند با آنها ارتباط برقرار کنند. این آثار به طور معمول دارای مونولوگ‌های خسته‌کننده، طولانی و بدون فضاسازی است یا نمایش‌نامه‌هایی مورد استفاده قرار گرفته که یکی از شاخصههای آنها از نزدیک دیدن است. به نظر می‌رسد برخی از هنرمندان هیجان‌زده در حال فعالیت هستند در حالی که باید با راهکار درست و فکر اساسی در حوزه اجراهای مجازی در این برهه زمانی قدم برداشت. نمایشنامه سلاخ به عنوان نمونه با داشتن قصه‌گو، یک بازیگر، کوتاهی متن و تصویرگری مرتبط با نمایش، شاخصههای اجرای یک اثر مجازی را داشت.»
گفتنی است، علاقه‌مندان می‌توانند برنامه‌های مجازی مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی را از طریق صفحه اینستاگرام آن به نشانی aqart.ir@ دنبال کنند.
|