هویت‌بخشی به اسباب زندگی از دریچه‌ای متفاوت
 
ایران اسلامی به تنوع جغرافیا و اقوام ساکن در آن، مملو از نقش‌ها و نگاره‌های زیبایی است که هر کدام روایت‌گر بخشی از فراز و فرودهای این سرزمین کهن است.


این نماد و نشانه‌ها به ابنیه، اسباب زندگی و هر آنچه جلوه‌ای از آن است، هویت بخشیده و فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی را به رخ جهانیان می‌کشد. در این بین، بخش چشم‌گیری از این عناصر نمادین به ‌دست هنرمندان این آب و خاک در اماکن مقدسی همچون حرم مطهر رضوی تبلور یافته است. گوشه و کنار بارگاه ملکوتی امام مهربانی‌ها(ع) گنجینه‌ای از نقوشی است که می‌توان آن‌ها را در کاشی‌کاری‌ها، گچ‌کاری‌ها، کتیبه‌نگاری‌ها، حجاری‌ها و... این آستان نورانی دنبال کرد. تجلی این نمادهای گوناگون در تزیینات حرم ملائک پاسبان رضوی موجب شد تا نخستین دوره جشنواره «هنر رضوان» به همت مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی در اواخر سال گذشته در مشهد شکل گیرد. متولیان جشنواره هنر رضوان برای معرفی آن، به اعلام فراخوان این جشنواره اکتفا نکرده و هفت نشست تخصصی را با حضور استادان، دانش‌جویان و هنرمندان در کشور برپا کردند. در این مجال بازخورد برگزاری این نشست‌ها را بررسی می‌کنیم.

حضور پر رنگ مخاطبان در نشست‌ها
جشنواره هنر رضوان، حرکتی برای کاربردی کردن نمادهای موجود در تزیینات صحن و سرای رضوی در تزیین اسباب زندگی است. جشنواره‌ای که شاید زودتر باید برگزار می‌شد تا هنرمندان این مرز و بوم به‌ویژه طراحان گرافیک دست به کار شوند و به اسبابی همچون سجاده، نگین زیورآلات، ظروف و مجموعه نوشت‌افزار، رنگ و بویی متناسب با هویت و فرهنگ کشور بخشند. نخستین دوره این جشنواره با حمایت شرکت نان قدس رضوی و کارگروه سوغات فرهنگی زائر کلید خورد و اولین و دومین نشست از هفت نشست تخصصی آن در نگارخانه رضوان مشهد برگزار شد. مهدی یک‌پسر؛ دبیر جشنواره هنر رضوان در این باره بیان می‌کند: «از آنجایی که نخستین دوره این جشنواره در حال برگزاری است و موضوع و نوع مواجهه آن با هویت‌بخشی اسباب زندگی برای مخاطبان جدید است، این نشست‌های تخصصی به منظور تبیین هر چه بیشتر ضرورت و اهداف جشنواره برپا شده و با استقبال بسیار خوب هنرمندان به‌ویژه استادان دانشگاه‌‌ها روبه‌رو شد». دانشگاه‌های شیراز، اصفهان، الزهرا(س) و سوره تهران و هنر اسلامی تبریز میزبان نشست‌های سوم تا هفتم‌ جشنواره هنر رضوان در سال جاری بودند. یک‌پسر ادامه می‌دهد: «استادان و هنرمندان حاضر در نشست‌های این جشنواره تأکید بسیاری بر استمرار این حرکت داشتند و حتی گروه‌های علمی دانشگاهی نسبت به مشارکت فعال در برگزاری دوره‌های بعدی جشنواره ابراز علاقه کردند تا به صورت جدی‌تری همراهی و همکاری خود را با این جشنواره ادامه دهند».

جشنواره‌ای متمایز و هدفمند
سابقه چند ساله مطالعات متنوع در بازار سوغات زائران، شناخت مسائل آن و ضرورت حمایت از کالاهای ایرانی در این بازار گسترده، مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی را بر آن داشت تا در راستای وظایف ذاتی خود در محور خدمت‌رسانی به زائران، طرح‌ریزی این جشنواره را به ریاست محمدعلی چمی‌گو مدیر عامل این مؤسسه در دستور کار قرار دهد. سید نظام‌الدین امامی‌فر؛ استادیار دانشکده هنر دانشگاه شاهد تهران می‌گوید: «این جشنواره با مدیریت محوری، موضوع هدف‌داری را دنبال می‌کند. همچنین متولیان جشنواره علاوه بر اعلام فراخوان، اهداف و رویکردهای آن را به صورت مستقیم در قالب برگزاری نشست‌های تخصصی به مخاطبان جشنواره ارائه کردند که این امر موجب تمایز آن از سایر جشنواره‌ها شده است. به این‌ ترتیب جامعه طراحان گرافیک کشور با هدف سفارش‌دهنده در جشنواره آشنا شدند و دریافتند که این جشنواره یک جریان زودگذر نیست و در مسیر ایجاد هویت بصری ویژه برای سبد کالا یا سوغات زائر حرم مطهر رضوی مرتبط با اهداف مجموعه آستان قدس رضوی حرکت می‌کند. چرا که انتقال فرهنگ از طریق برخی نشانه‌های بصری نیز صورت می‌گیرد. البته جشنواره هنر رضوان در وهله نخست به دنبال سازمان‌دهی هویت بصری سوغات زائر صحن و سرای شمس‌الشموس(ع) و سپس ورود به حوزه طراحی صنعتی و شکل‌گیری اتفاقات جدیدی در حوزه ساختار و شکل محصولات است. امیدوارم ارتباط مستقیم متولیان جشنواره با جامعه هدف آن همچنان ادامه یابد».

لزوم توجه به کل فرهنگ کشور
محمد صادق میرزاابوالقاسمی؛ عضو هیئت علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز از جشنواره هنر رضوان به عنوان یک اقدام بدیع نام برده و ابراز می‌کند: «این جشنواره بعد از مدت‌ها، نخستین جشنواره در حوزه هنرهای تجسمی به شمار می‌آید که دغدغه اصلی آن ورود جنبه‌های تزیینی هنرهای اسلامی- ایرانی به بطن زندگی مردم از طریق اسباب و لوازم زندگی آنان است. بی‌شک ورود به این حوزه، موجب هویت‌بخشی زندگی ما ایرانیان می‌شود؛ امری که در دوره معاصر از آن فاصله گرفته‌ایم». جشنواره هنر رضوان در دوره نخست در سه بخش «نقشی برای زندگی»، «زینت تحصیل» و «در جست‌وجوی هویت» در حال برگزاری است. میرزاابوالقاسمی که دارای دکتری پژوهش هنر است، حضور مسئولان اجرایی جشنواره هنر رضوان را به منظور هدایت و ترغیب مخاطبان جشنواره در شهرهای مختلف کشور نشان‌دهنده دغدغه‌مندی و هدف‌مندی این جشنواره می‌داند و می‌افزاید: «امیدوارم دامنه محورهای ‌جشنواره تا حد ممکن در سال‌های آینده وسیع‌تر شود و کل فرهنگ مذهبی و بومی ایران را در برگیرد. همچنین برپایی آن فقط به برخی اسباب زندگی مانند تی‌شرت مردانه محدود نشود چراکه اسباب زندگی شامل اقلام و نمونه‌های بسیاری است. با گسترش دامنه موضوعی بخش‌های جشنواره، استقبال از آن نیز بیشتر خواهد شد».

گنجینه‌ای افزون بر 400 عکس   
جشنواره هنر رضوان رویدادی ‌کاربردی برای شناسایی ظرفیت جامعه طراحان و معرفی آنان به مدیران، سیاست‌گذاران، تولیدکنندگان، بازاریان و عموم مردم است. این جشنواره از دریچه اقتصاد فرهنگ با تبیین موضوعی مشخص و ابزارهای تعریف ‌شده، به دنبال ایجاد تجربه‌ای ارزشمند و حرفه‌ای برای جامعه هنری و افزایش سواد بصری و ایجاد حس نیاز در جامعه تولیدی است. علاوه بر تبادل نظر درباره ابعاد تخصصی هویت‌بخشی به اسباب زندگی در نشست‌های تخصصی این جشنواره، کتابچه محتوایی آن که دربردارنده حدود ۴۰۰ تصویر با کیفیت از آرایه‌های حرم مطهر رضوی است در قالب یک لوح فشرده به علاقه‌مندان اهدا شد. میثم نامدار استاد مدعو دانشگاه سوره تهران برای هر چه بهتر برگزار شدن جشنواره هنر رضوان در آینده می‌گوید: «امیدوارم در دوره‌های بعدی این جشنواره به‌طور دقیق‌تری بیان شود که این نقش‌مایه‌ها به چه شکلی کاربردی و پیاده شوند. به نظر من استفاده از آن‌ها تنها به صرف تزیین اسباب درست نیست. همچنین گنجینه تصویری نقوش و آرایه‌های هنری حرم مطهر رضوی که به گروه هدف جشنواره تقدیم شد، اگررچه تعداد عکس‌های بالایی دارد، اما هیچ‌کدام شناسنامه ندارند. بهتر است مشخص شود هر کدام از این نقش‌مایه‌ها در کدام قسمت بنای حرم مطهر رضوی قرار گرفته‌اند». هنردوستان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره جشنواره هنر رضوان می‌توانند به وب‌سایت جشنواره به نشانی «www.rezvanfestival.ir» یا دبیرخانه آن واقع در مشهد، خیابان کوهسنگی 9، عدالت 18، پلاک 1/9 مراجعه کنند.