شهرها، معماری، حوزه، طلاب، چهره‌ها و... در قاب عکس‌ها، بیننده را گاهی به
گذشته می‌برد و لحظه‌ای در حال، میخکوب می‌کند. گذر از صحن حرم‌ها، قدم بر حیاط
حوزه، هم‌کلامی با طلاب جوان و برقراری ارتباط خودمانی با چهره‌ها، تصاویری است که
از عکس‌های نمایشگاه در ذهن بازدیدکنندگان نقش می‌بندد.
مکاشفه و تماشا
مراسم افتتاحیه نمایشگاه عکس «مکاشفه و تماشا؛ سه سفر به قلب جهان شیعه» به همت
متولیان موسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در
نگارخانه رضوان انجام شد. جمعه 14 مهر 1396، میهمانان، هنرمندان و بازدیدکنندگان در
این مراسم شرکت کردند و از نزدیک با هانس گئورگ برگر هنرمند و عکاس آلمانی بحث و
گفتگو داشتند. 80 قاب آویخته به دیوار، به صورت ترکیبی جدید و قدیم، هنر عکاسی
مذهبی را در عکس‌های برگر و اولین عکاسان ایرانی نمایش می‌دادند.
عکاس منحصر به فرد
هانس گئورگ برگر وارد نمایشگاه می‌شود و قدم به قدم با میهمانان و علاقه‌مندان
مروری بر قاب‌ها دارد. مقابل هر یک می‌ایستد و توضیح مختصری می‌دهد. پشت میز
می‌نشیند و از حاضرین می‌خواهد صندلی‌ها را نزدیک‌تر بیاورند تا ارتباطی صمیمانه‌تر
شکل بگیرد. طوری که هم خودش و هم مخاطب، آسوده خاطر و فارغ از محدودیت‌ها به گفتگو
بنشینند. همان‌طور که عکس‌هایش هم همین مفهوم را به مخاطب القاء می‌کند. از بانیان
نمایشگاه سپاسگزاری کرده و سرآغاز صحبت‌هایش این است: «من خودم را یک عکاس منحصر به
فرد می‌دانم».
در مورد عکاس
در ورودی سالن نگارخانه رضوان، سه تابلو شاسی با نوشته‌ای از کاترین کرون بایکس در
مورد هنر عکاسی و عکاس هنرمند به چشم می‌خورد که آمده است: «هنر، همواره نوعی آگاهی
دادن، مبادله و مواجهه است. هنر، پیوندی ایجاد می‌کند میان خالق خویش، که با آثارش
از جهان‌بینی خود به طور کامل یا تا اندازه‌ای پرده برمی‌دارد، و میان بیننده که
خود را آماده می‌کند تا تأثیر پذیرد و برای لحظه‌ای هم که شده خود را خارج از
چارچوب‌های معمول قرار دهد. هر عکاس تصویر خود را از جهان ارائه می‌دهد و شناخت خود
را منتقل می‌کند. واضح است پادشاهان قاجار صرفاَ زائرانی متدین نبودند، بلکه سفرهای
آنان نوع خاصی از توسعه قدرتشان بوده است.
برخلاف آنان هانس گئورگ برگر بدون نیت سیاسی به حوزه‌های عملیه وارد شده و در پی
نزدیک شدن به اهالی این حوزه‌ها و آموختن از آنان بوده است.» برگر در گفتگویی که با
حاضران دارد می‌گوید: «من 15 سال در ایران بودم و میان مردم زندگی کردم. 5 سال اخیر
به مشهد و قم و اصفهان رفتم و با کمک طلاب حوزه‌ها از مساجد، کلاس‌ها و مدرسین عکس
گرفتم. رشته اصلی‌ام عکاسی نیست. نویسنده‌ام و نمایشنامه می‌نویسم. اولین بار
نمایشگاه تلفیقی‌ام در برلین با کمک آقای موجانی، رایزن فرهنگی ایران در آلمان،
برگزار شد. نگاتیو عکس‌های قدیمی این نمایشگاه از موزه کاخ گلستان با کیفیت خوب در
آلمان برای استفاده در نمایشگاه به چاپ رسید.»
عکس، پل ارتباطی
برگر کاتولیک است و از علاقه‌اش به مذهب می‌گوید: «نکته‌ی خاص برای عکاسان غربی،
عکاسی مذهبی است که من در این زمینه خود را موفق می‌دانم. زیرا از بیشتر ادیان
عکاسی کرده‌ام که مذهب شیعه هم بخشی از عکس‌هایم را تشکیل می‌دهد. اما علاقه به عکس
مذهبی میان عکاسان غربی به یک میزان نیست و به همین جهت، استقبال از این قبیل
نمایشگاه‌ها در غرب فروکش کرده است. آنچه برایم در حوزه‌های علمیه ایران جالب بود،
سیستم آموزشی و برقراری ارتباط و تشکیل جلسات بحث و گفتگو است. این نشان می‌دهد در
حوزه، سیستم باز و روشن‌گری وجود دارد که می‌توان به راحتی بحث و تبادل نظر نمود.
من می‌خواستم در عکس‌هایم به این هدف برسم. بنابراین با طلاب حوزه زندگی کردم و به
آن‌ها گفتم من هیچ‌چیز نمی‌دانم و آمده‌ام تا یاد بگیرم. به این ترتیب عکس‌هایم به
دو دسته تقسیم شد. آنچه را که خودم دوست داشتم به تصویر بکشم و آنچه را که آن‌ها
دوست داشتند و از من می‌خواستند حتماَ از آن عکس بگیرم.»
معرفی کتاب
مجموعه عکس‌های گرفته شده توسط اولین عکاسان ایرانی و هانس گئورگ برگر در کتابی به
نام مکاشفه و تماشا؛ سه سفر به قلب جهان شیعه، در 500 نسخه به زودی در دسترس عموم
قرار خواهد گرفت. این کتاب به دو زبان آلمانی و ایرانی نگارش شده است. اطلاعات کامل
در مورد کتاب، در وب‌سایت مکاشفه و تماشا tamash96.com در اختیار علاقه‌مندان قرار
گرفته است.
عکس من
حاضرین در سالن نگارخانه رضوان، از طریق فراخوان، خود را رأس ساعت به نمایشگاه
رسانده‌اند تا از تجربیات عکاس هنرمند استفاده کنند. دو نوجوان مقابل چهار قاب عکس
هستند. هر قاب، چهره‌ای را نمایش می‌دهد. وقتی ازشان سوال می‌شود: «اگر قرار بود
دوره‌ای از زندگی گذشته را در قاب بگذارید چه دوره ای بود»؟ نوجوان اول، پرتره طلاب
جوانی را نشان می‌دهد که با افتخار به لباس روحانیت، آینده‌ای روشن در چشم‌هایش
دیده می‌شود و می‌گوید: «مثل این باشم. همین دوره که در حال تحصیل در حوزه هستم».
نوجوان دوم می‌گوید به آینده فکر می‌کند نه به گذشته. استاد خوش‌نویسی و نقاشی‌خط،
محسن توسلی، هم در میان هنرمندان است. او می‌گوید: «نمایشگاه فوق‌العاده‌ای است.
ضمن این که هنر در مجموع، یک معنا را دنبال می‌کند و آن ایجاد ارتباط است. من اگر
بخواهم دوره‌ای از زندگی‌ام را در قاب عکس بگذارم، سیاه مشق‌هایی است که سه سال
پیش انجام دادم. برایم مانند یک گنجینه است».
ارتباط و اعتماد
هانس برگر بر این باور است که وقتی در کنار برقراری ارتباط با سوژه انسانی، به او
آرامش خاطر بدهیم، اعتمادش را به دست می‌آوریم و عکس جان می‌گیرد. وقتی این‌گونه
باشد شخص ثالث هم می‌تواند با عکس ارتباط برقرار کند. عکاس حرفه‌ای می‌داند چگونه
عکس بگیرد. این‌طور نیست که بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای با تلفن همراه و بدون هماهنگی
عکسی حرفه‌ای بتوان گرفت. زمان و مکان و اشخاص باید به عکس معنا بدهد. عکس سیاه و
سفید را به این دلیل می‌پسندد که از ایجاد حواس پرتی برای بیننده جلوگیری می‌کند و
می‌گوید: «وجود ابهام و پیچیدگی برای هنر لازم است و آن را جذاب می‌کند». استاد
امیرحسین صفرلی از عکاسان برجسته و از مدرسان این رشته، چهارمین نسل عکاسی است که
هنرش را از پدرانش به ارث برده و می‌گوید: «هنر فرمایشی نیست. من عکسی را دوست دارم
که کس دیگری گرفته باشد».
در جواب این سوال که: «مگر چنین چیزی امکان دارد»؟ می‌گوید: «بله. شاید تمامی
امکانات دست من باشد و بهترین موقعیت‌ها هم فراهم باشد ولی گاهی هر عکسی دلنشین و
جذاب نمی‌شود.» او انگشت اشاره‌اش را به سمت بالا نشانه می‌رود و می‌گوید: «عکاس
واقعی اوست و من نیستم. این همان ارتباط است که اینجا معنایش معنوی‌تر می‌شود».
بالاخره نشست تخصصی عکاسی و ساعت بازدید از نمایشگاه «مکاشفه و تماشا؛ سه سفر به
قلب جهان شیعه» در روز افتتاحیه، به پایان می‌رسد، در پایان مراسم، میهمانان و
حاضرین در سالن با هانس گئورگ برگر، میان قاب عکس‌های ارزشمند این نمایشگاه، عکس
یادگاری می‌گیرند. قاب عکس‌هایی که تا بیست و هفتم مهر ماه، پذیرای قدوم
علاقه‌مندان عکاسی در نگارخانه رضوان است.
|