نجوای عاشقانهاش هنوز از اعماق قرنها شنیده میشود. حسرت زیارت مشهدالرضا(ع) و شوق ارادت را میتوان در کلمهکلمه ابیاتش خواند. میتوان تاریخ را به عقب راند و خاقانی شروانی 30 ساله را دید که برای زیارت امام هشتم از سر تا پا اشتیاق شده است. آنقدر برای این دیدار، بیقرار است که پیش از رسیدن قافلهی زیارت خراسان به ری رسیده است. ولی بیماریاش و دستور شاه، او را از رفتن منع میکند. آنجا است که شاعر دلسوخته اهل تسنن که مذهب او را شافعی میشناسند، در فراق سلطان خراسان میسراید: «چه سبب سوی خراسان شدنم نگذارند... عندلیبم به گلستان شدنم نگذارند... نیست بستان خراسان را چون من، مرغی... مرغم آوخ سوی بستان شدنم نگذارند... دلم از عشق خراسان کم اوطان بگرفت... وین دل و عشق به اوطان شدنم نگذارند... از وطن دورم و امید خراسانم نیست... که بدان مقصد کیهان شدنم نگذارند.»
تولد یک کتاب
خاقانی شروانی، تنها یکی از شاعرانی است که نامش در کنار 28 شاعر اهل تسنن دیگر در کتاب "روضه رضوان"، نقش بسته است. کتابی که به کوشش سیدهادی آقامیری و حمایت انجمن ادبی رضوی وابسته به موسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی تدوین شده تا جلوههایی از ارادت شاعران اهل تسنن را نسبت به هشتمین امام نیکی و مهرورزی، به نمایش بگذارد. نام این كتاب بنا به گفتهی مولفش برگرفته از يكي از ابيات خاقاني است که میگوید: «بر سر روضه معصوم رضا...شبه رضوان شوم انشاالله.» سیدهادی آقامیری، پژوهشگر، محقق، معلم نمونه کشوری و دبیر ادبیات دبیرستانهای مشهد، درباه تولد این کتاب میگوید: «چند سال پيش سلسله مقالاتي تحت عنوان "ارادات شاعران به حضرت عليبن موسيالرضا(ع)" در مجله زائر نوشتم و دو سال پيش مصمم شدم كاري را انجام دهم كه بديع و نو باشد. "روضه رضوان" ثمره آن پژوهش است.» اما چطور این کتاب به موسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی میرسد تا در قالب اثری آغشته به عطر رضوی، به چاپ برسد؟ میرآقایی این اتفاق را چنین شرح میدهد: «مقالهاي را با عنوان "ضامن آهو و تجلي آن در شعر فارسي" نوشته بودم که در پنجمين همايش بينالمللي "جاده ولايت" برگزيده شد و در ويژهنامهاي به چاپ رسيد. با مطالعه فصلنامه "آستان هنر" براي چاپ مقالهام در این مجله به موسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی رفتم. همان زمان از من پرسيدند كار پژوهشي درباره امام رضا دارم؟ من "روضه رضوان" را آماده چاپ داشتم و به موسسه ارائه دادم. توفیق این بود که پس از چندي مورد تاييد قرارگرفته و چاپ شود.»
مراحل تحقیق و انتخاب
کار تحقیق و تالیف برای خلق هر اثر، کاری زمانبر است و تنها عشق و ایمان میتواند مولف را برای ادامه راه مصممتر کند. آقامیری یکی از این افراد است که با سمتهایی چون داور مسابقات شعر و داستان، مسئول كانون شعرا و نويسندگان ناحيه 7 مشهد، مسئول فرهنگي جوانان در موسسه خدمات مشاورهاي جوانان و پژوهشهای اجتماعی آستان قدس رضوی و همکاری با نشريات كيهان فرهنگي، گزارش ميراث، حبلالمتين، كتاب ماه ادبيات، مجله زائر و انجام فعالیتهای پژوهشی با اتاق تالباك حرم مطهر توانسته فضای موجود را درک کند و برای تالیف کتاب خود، دو سال به تحقیق و پژوهش بپردازد. این محقق درباره روند و مراحل تحقیقات خود توضیح میدهد: «تحقیقات درباره اشعار این کتاب به دو صورت كتابخانهاي و ميداني انجام شد. در كتابخانه و نشريات دنبال اشعار شعراي اهل سنت گشتم و در كار ميداني نیز با همه انجمنهاي ادبي شهرهايي كه شاعران اهل سنت دارند مانند تربتجام، خواف، سنندج و كلا استان كردستان، تالش و غيره تماس تلفني داشتم يا با اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي شهرهاي مزبور تلفني مكاتبه كردم يا نامه درباره پژوهش اطلاع دادم و با تكتك شاعران تماس تلفني داشتم تا اشعار را برايم ارسال كنند.» در اثر پیگیریهای این مولف، 58 شعر، از شاعران معاصر اهل سنت ارسال و در نهایت بهترین آنها در بخشی از این کتاب گردآوری شد. اشعاری که معیار انتخابشان، به گفته مولف به این شرح است: «کتاب شامل دو گروه اشعار شاعران برجسته و نامآور گذشته و سرودههاي شاعران معاصر است. اشعاري از شاعران معاصر انتخاب شده كه عناصر چهارگانه شعر تخيل، عاطفه، موسيقي و انديشه را در خود داشته باشند و ضعف تاليف و شكستگي وزن نداشته باشند. البته بايد اذعان داشت برخي سرودههاي كتاب، خيلي برجسته و دارای مضامين بلند نیست. اما هدف ما نمایش ابراز محبت شاعران اهل سنت به حضرت عليبن موسيالرضا(ع) بوده است.»
دل در گروی اهل بیت
آقامیری که "روضه رضوان" او در نهمین جشنواره کتاب سال رضوی، شایسته تقدیر شناخته شده است، در این کتاب، اشعاری را از شاعران اهل تسنن قرن پنجم هجری تا عصر معاصر، در وصف مولا رضا(ع) گردآوری کرده است. شاعرانی فارسیزبان که فارغ از ملیت و سرزمینشان، کبوتر دل را سوی حریم پاک حضرت علیبن موسیالرضا(ع) به پرواز درآوردهاند تا گوشهای از این ارادت را با زبان شعر، به نمایش بگذارند. شاعرانی فراتر از مرزهای جغرافیایی. از ترشیز تا شروان، از خوارزم تا هرات، از کابل تا سرخس، از خواف تا سنندج و... شیخ احمد جام، خاقانی شروانی، کمالالدین حسین خوارزمی، نورالدین عبدالرحمن جامی، محیالدین لاری، فضلاللهبن روزبهان خنجی اصفهانی، خواندمیر، سیدای نسفی، محمدرفیع درمیانی، عایشه درانی، مولانا خالد نقشبندی، عبدالله سنندجی، محمودخان دنبلی، خلیلالله خلیلی، عبدالرئوف مجیدی، سیدنهضت حسینینژاد، سیدمحمود گلشنی، امینالله معروف، حاج محمود محمدیطالبانی، امیر ختوانه، محمدعظیم عظیمی، امیر کردستانی، شاهرخ اورامی، محمد احراری رودی، عبدالغفور عظیمی، قربانقلی قرجه، عبدالباری صالحی، کاکامجد ویسی و بالاخره سعید جامی، این جمع دلداده هستند که اشعارشان را پیشکش وجود نازنین امام هشتم کردهاند. میرآقایی، شور و عشقی را که در وجود شاعر اهل تسنن زبانه میکشد تا در قالب اشعار درآید، اینچنین تفسیر میکند: «اگر انسان انديشمند، انديشههاي خود را از قرآن و سيره پيامبر(ص) و ائمه اطهار(عليهمالسلام) بگيرد و از سرچشمه آن منابع ازلي بنوشد يقينا به سوي كمال رهنمون ميشود. شاعران اهل سنت نيز ضمن انديشه بلندي كه دارند دل در گروی اهل بيت سپردهاند و احساسات خود را در كسوت واژگان بيان ميكنند. مخصوصا وقتي انسان فرهيختهاي بخواهد براي تعالي و اعتلاي انديشههاي خود الگويي انتخاب كند تا فضايل اخلاقي را از او بياموزد چه شخصيتهايي بهتر و بافضيلتتر از پيامبر(ص) و ائمه اطهار (عليهمالسلام)؟ فضايل ارزشمندي كه با روح انسان آزاده و فرهيخته سازگار است. مانند: عزت نفس، مبارزه با ظالم، قناعت، علماندوزي، مهرباني و هزاران فضيلت ديگر كه در رهگذر تاريخ، انسانهاي دانشمند و خردمند از آن بهره بردهاند و آثار آنان به يادگار مانده است.»
از ترشیز تا خواف
«در تلالوی خورشید، مهر بر غزال افتاد... از طلوع چشمانش، مهر و ماه و سال افتاد... از هوای این گنبد، سیب جاذبه مست است... بوی عشقتان گل کرد، سیبهای کال افتاد... من که پرپر عشقم، بال و پر نمیخواهم... دف بزن بزن ساقی، از فرشته بال افتاد.» واژهها در کلام شاعر، غنچه میدهند، مصراعها گل میکنند و بیتبیت به بار مینشینند تا شعری پرشور را تقدیم بارگاه منور شمسالشموس کنند. اشعاری که از سرچشمه احساس شاعری اهل سنت از دیار خواف، جوشیده است. سعید جامی متولد اول اسفند 58، جوانترین و آخرین شاعر کتاب است. کتابی 136 صفحهای که با شیخ احمد جام، صوفی بزرگ اهل ترشیز آغاز و به این شاعر ختم میشود. این کتاب هرچند بنا به نظر نویسندهاش، شامل همهی سرودههاي شاعران اهل تسنن در وصف حضرت رضا(ع) نیست. ولی مولف، اميد دارد در چاپهای بعدي، به تعداد اشعار آن افزوده شود. در همین راستا میرآقایی با چند شاعر جدید آشنا شده و اشعار آنان را که از ارادتشان به خورشید هشتم الهام میگیرد، جمعآوری كرده است.
گزارشگر: هدیه سادات میرمرتضوی
|