سومین فستیوال تئاتر کودک و نوجوان آهوانه این روزها در حال اجراست . هفت نمایش برگزیده در این فستیوال برای کودکان و نوجوانان مشهدی به روی صحنه خواهند رفت .
حقایق روز – وقایع شب عنوان نمایشی است به نویسندگی رضا صابری و کارگردانی رضا حسینی که در بازه زمانی دهم الی شانزدهم اسفند برای گروه سنی نوجوان در این فستیوال به روی صحنه می رود .
مقاله ی زیر نقدی است بر این نمایش به قلم علی اکبر حلیمی استاد دانشگاه و ازپیشکسوتان تئاتر کودک مشهد

حقیقت و واقعیت
نقد اجمالی نمایش نوجوان
"حقایق شیفت شب وقایع شیف روز "
از مجموعه نمایشهای سومین فستیوال تئاتر کودک و نوجوان آهوانه مشهد
مجتمع فرهنگی هنری امام خمینی ره – مدیریت آفرینشهای هنری آستانقدس رضوی
اسفند 1393
نوشته رضا صابری . کارگردان رضا حسینی .

خلاصه داستان نمایش :
نمایش داستان بچه های نوجوان کانون اصلاح و تربیت است که دو مدیر ( مربی ) شیفت شب و روز دارند . مدیر شب سخت و سیاه و سختگیر و مدیر روز نرم و روان و مهربان . بچه ها از مدیر شب ترسیده و مدیر روز را دوست میدارند .
نمایش با ستیزه این دو مدیر و روایت زندگی نوجوانان در زندان اغاز میشود . منوچهرنوجوان تازه واردی به جمع بچه ها اضافه میشود و مدیر شب او را بازجویی و سرزنش و تحقیر میکند . مدیر روز معتقد است این بچه ها مقصر نیستند ، بلکه خانواده یا جامعه مسئول بزهکاری های آنان است . در بازسازی زندگی منوچهر از تولد تا نوجوانی متوجه خانواده آشفته ، فقر ، طلاق و اعتیاد و نابسامانی های زندگی او و سایر نوجوانان در جامعه میشویم . در بازی نمایشی نوجوانان قاضی دادگاه در جستجوی حقیقت است و افراد مختلف اعم از مادر . ناپدری . مردان معتاد و خلافکار و... مورد پرسش و کنکاش قرار میگیرند و سرانجام معلوم میشود که این نوجوان خود مقصر نیست و جامعه ( خانواده) گناهکار است . در این فرایند ما شاهد تحول و اعتراف افراد خانواده و جامعه به خطاهای خود هستیم و در پایان مدیر شیفت شب نیز با این مشاهدات پشیمان شده ، ترکه خود را می شکند و از بچه ها عذر خواهی میکند ...

نقد اجمالی نمایش
قبل از پرداختن به نقاط قوت و ضعف نمایش باید از تلاش سازنده مجتمع محترم فرهنگی هنری امام خمینی ره آستانقدس رضوی در برگزاری سومین فستیوال تئاتر کودک و نوجوان مشهد ( آهوانه) قدر دانی کرد ، چراکه این موسسه محترم آفرینشهای هنری به فعالیت فرهنگی هنری سازنده و پیشرفته ای توجه نموده و همت گمارده که متاسفانه سایر دستگاههای فرهنگی هنری شهر مشهد علیرغم وظایف تعریف شده ذاتی شان کمتر به آن پرداخته اند . این مجموعه محترم که منتسب به امام همام علی بن موسی الرضا ع و دارای مدیران و مسئولین هنرمند و متعهد بوده است ،از سنوات گذشته همیشه پناهگاهی امن برای آهوانه نمایش کودک و نوجوان و عروسکی مشهد ساخته و میتواند الگویی سازنده برای سایر مسئولین و متولیان فرهنگ و هنر ، آموزش و پرورش و کودک و نوجوان در مشهد باشد .

و اما بعد در مورد نمایش حقایق شیفت شب و... که در امروز به همراه دانشجویان محترم کارشناسی ادبیات دانشگاه فرهنگیان مشهد از آن بازدید کردیم ، پرداختن به بخشی خاص ازمسایل نوجوانان در قالب تئاتر نوجوانان به عنوان یکی از کمبودهای تئاتر در سطح جامعه قابل توجه و تشویق است که متاسفانه در مجامع حرفه ای تئاتر کودک و نوجوان نیز کمتر به آن پرداخته میشود و صرفا اغلب جشنواره ها ی تئاتر کودک و نوجوان و موسسات صرفا نام نوجوان را یدک کشیده و کمتر به آن میپردازند . ( در سطح کشور و حتی پایتخت نیز که تئاتر کودک و نوجوان جایگاه حرفه ای و صنفی دارد ، متاسفانه درصد بالایی از تولیدات تئاتر به حوزه کودکان و خردسالان تعلق داشته و تئاتر برای نوجوانان یا تئاتر با نوجوانان علیرغم ضرورتهای فرهنگی و هنری تربیتی که در سطح جامعه ایرانی و جهانی دارد کمتر مورد توجه قرار میگیرد . این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که طی سنوات گذشته فراخوان پژوهشی از سوی اسیتج موسسه بین المللی تئاتر کودک و نوجوان در خصوص تئاتر نوجوانان نیز داده شد )

نقاط قوت نمایشنامه و اجرای نمایش
- پرداختن به موضوع و مضمون فرهنگی ، اجتماعی و تربیتی خاص و ویژه در حوزه نوجوانان که الحق از موضوعات و معضلات مهم اجتماعی ماست و میتواند سازنده و هشدار دهنده برای کل جامعه ، خانواده ها و نوجوانان باشد .
- انتخاب عنوان زیبا ، نمادین و معنا دار " حقیقت و واقعیت " برای نمایشنامه توسط استاد صابری که از پیشکسوتان عرصه نمایش کشور و مشهد هستند قابل توجه است .. ( به نظر م رسید که اگر جای حقیقت و واقعیت در عنوان نمایش جابجا شود ، مفهوم و مضمون نمایشنامه منطقی تر شود ، چراکه حقیقت چیزی است که باید باشد و واقعیت آنی است که هست ، لذا واقعیات تلخ شیفت شب تاریک ، در حقیقت روز روشن و آشکار میشود . یعنی آن که باید باشد .)
- استفاده بجا از اشعار و ترانه های مناسب و هماهنگ با مضمون نمایشنامه برای بیان حسی و شاعرانه آن بسیار مفید و اثر گذار بویژه برای مخاطبان نوجوان و جوان بود .
- شیوه اجرایی نمایش توسط کارگردان محترم هماهنگ با ساختار متن نسبتا موفق و اثر گذار مینمود .
- انتخاب صحیح بازیگران ، موسیقی ، طراحی ساده لباس و صحنه از نقاط قوت این نمایش آموزشی و پداگوژی محسوب میشود که توسط کارگردان محترم و عوامل هنرمند بکار گیری شده است .
- هماهنگی و نظم و دقت بازیگران نوجوان حکایت از تلاش هنرمندانه گروه اجرایی دارد .
- ...

نقاط ضعف و پیشنهاداتی برای نمایشنامه و اجرای نمایش
- به نظر میرسد در ساختار متن نمایش قرار است دو دیدگاه تربیتی و فرهنگی مدیران ( مربیان ) شیفت شب و روز در نمایش به چالش کشیده شود که نوعا در طول اجرا گویی فراموش میشود و ما کمتر حضور و حرکت دراماتیک این دو شخصیت را میبینیم . میتوانست گام به این دو دیگاه در تقابل و ستیزه تا پایان قرار گیرد .
- بعضا در متن نمایش مستقیم گویی و شعار و نصیحت گری به کار گرفته شده و راوی و شخصیتهای دیگر به آن میپردازند .
- در پرداخت شخصیتهای نمایش بخصوص شخصیت های منفی نوعی ابهام دیده میشود .
- به نظر میرسید که نمایش میتوانست بصورت موازی و پارالل پرونده تعداد بیشتری از بچه های اصلاح و تربیت را مورد کنکاش و چالش نمایشی قرار دهد و نمونه ها یی از بزهکاری اجتماعی و فرگیررا به هم پیوند داده و محکمتر به پایان برساند در این اجرا صرفا یک نمونه زندگی منوچهر بازسازی میشود و کافی به نظر نمیرسد .
- در ساختار نمایشی متن نقطه اوج و تعلیق کمرنگ است و میتوانست جذاب تر باشد .

در مجموع نمایش حقایق شیفت شب و وقایع شیفت روز نمایشی با ارزش و قابل توجه در حوزه تئاتر نوجوانان محسوب شده و میتواند نمونه ای مفید از تئاتر سازنده برای نوجوانان محسوب شود.
علی اکبر حلیمی . کارشناس ارشد ادبیات نمایشی