نشست تخصصی " ادبیات دینی؛ آنچه هست - آنچه نیست" در حاشیه نخستین دوره جایزه ادبی داستان کوتاه هشت، با حضور مصطفی مستور؛ داستان‌نویس، پژوهشگر و مترجم به همت موسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی در تهران برگزار شد.

در ابتدای این مراسم نگار تشکری دبیر جایزه ادبی هشت ضمن خیر مقدم به حاضرین به معرفی این جشنواره پرداخت ؛ وی گفت جایزه ادبی داستان کوتاه هشت، نخستین دوره خود را با محوریت «انسان، انسانیت و کرامت انسانی» آغاز کرده است، جایزه‌ای که زیر سایه گنبد خوشرنگ علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) متولد شده و نام خود را نیز از عدد هشتم، به نیت تبرک از مقام آن امام بزرگوار وام گرفته است.

دبیر جایزه ادبی «داستان کوتاه هشت» انسان را نقطه مرکزی روایت در این جایزه ادبی دانست و افزود: این جایزه هشت زیر موضوع دارد؛ «انسان در رابطه با خدا»، «سیره انسانی امام رضا و سخنان ایشان»، «انسان در ارتباط با خانواده»، «انسان با جامعه و ارتباط با دیگران»، «انسان با احساس و عاطفه و خوشی‌ها و ناخوشی‌هایی که همه ما در زندگی تجربه می کنیم»، «انسان در رابطه با امید با تمام ناملایمات‌هایی که هر کدام از ما تجربه می‌کنیم» و در نهایت «عدالت‌ورزی».

در بخش دیگر این نشست ، مصطفی مستور داستان نویس ، پژوهشگر و مترجم صاحب نام کشور در خصوص ادبیات دینی و باید و نبایدهای آن سخن گفت . 

وی در این خصوص گفت : ژانر «داستان دینی» نه بازگویی تاریخ مذهب است و نه تکرار آموزه‌های دینی، بلکه خلق «موقعیت‌هایی» است که شخصیت در آن‌ها بر اساس ایمان تصمیمی سرنوشت‌ساز می‌گیرد.

وی افزود : از روزگار انسان غارنشین تا امروز، دین و داستان دو شکل اصلی پیوند انسان با جهان بوده‌اند، یکی رو به آسمان، دیگری رو به دل و خیال.

او با اشاره به پژوهش‌های انسان‌شناسی و نقد ادبی، ریشه «داستان دینی» را به همان سپیده‌دم تاریخ نسبت داد و افزود : این ژانر نه بازگویی تاریخ مذهب است و نه تکرار آموزه‌های دینی، بلکه خلق «موقعیت‌هایی» است که شخصیت در آن‌ها بر اساس ایمان تصمیمی سرنوشت‌ساز می‌گیرد، حتی اگر این تصمیم خلاف عرف و معیارهای زمینی به نظر برسد.

زبان دین و زبان داستان؛ دو جهان متفاوت

این نویسنده با مرور ویژگی‌های بنیادین دین و داستان گفت: دین گزاره‌های مطلق، صریح و بی‌ابهام دارد و هدفش هدایت مستقیم است، اما داستان از ابهام، چندصدایی، و طرح پرسش تغذیه می‌کند.

به باور او، جمع ساده این دو کارآمد نیست و باید به شکل «ضرب» آن‌ها اندیشید تا هرکدام هویت فکری خود را حفظ کرده و به اثر، روح تازه‌ای دهند.

مستور تأکید کرد: صرف بازخوانی زندگی شخصیت‌های دینی، روایت مناسک یا شرح آموزه‌ها به تنهایی یک اثر را در ژانر دینی قرار نمی‌دهد.

او افزود: حتی وجود مفاهیم فلسفه دین در یک داستان، بدون قرار دادن شخصیت‌ها در موقعیت تصمیم بر پایه ایمان، هنوز آن را به داستان دینی تبدیل نمی‌کند.

این مترجم و داستان‌نویس با تعریف «موقعیت» به‌عنوان «لحظه‌ای که شخصیت برای عملی یا ترک عملی آگاهانه تصمیم می‌گیرد» گفت: اگر این تصمیم از دل ایمان برخیزد، همان‌جا داستان دینی خلق شده است. به عنوان نمونه، ماجرای ابراهیم و ذبح فرزند، نمونه کامل چنین موقعیتی است؛ عملی که ظاهرش خلاف اخلاق عرفی است، اما در منطق آسمان معنای دیگری دارد.

این داستان‌نویس در پایان خطاب به حاضران گفت: به جای شعار، موقعیت خلق کنید، لحظه‌هایی که شخصیت‌ها با پرسش‌های بنیادین ایمان، معنای زندگی و نسبت انسان با خدا روبه‌رو شوند. همان‌جا دین و ادبیات با هم زندگی می‌کنند و نفس می‌کشند.

بر اساس این گزارش، مهلت ارسال آثار به «جایزه ادبی داستان کوتاه هشت» که با محوریت «انسان، انسانیت و کرامت انسانی» به همت موسسه آفرینش‌های هنری آستان قدرس رضوی آغاز به کار کرده، و ویژه تمام فارسی‌زبانانِ سراسر جهان است، تا ۳۰ مهرماه است و اختتامیه این رویداد ۲۴ دی‌ماه خواهد بود.

علاقه‌مندان به داستان‌نویسی برای ارسال آثار می‌توانند به نشانی اینترنتی www.festival8.net مراجعه کنند.