نمایشگاه مفهومی و رویداد محور «بهار حرم، بهار زندگی»، به همت سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی و مؤسسات و مراکز زیرمجموعه آن، ویژه میزبانی از زائران و مجاوران حضرت رضا(ع) در ایام نوروز 1403 مقارن با ماه مبارک رمضان در جوار حرم مطهر رضوی برپا شده است.
این نمایشگاه در آخرین ساعات سال 1402 در شامگاه سه‌شنبه 29 اسفندماه، با حضور عبدالحمید طالبی رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی در پیاده‌راه آیت‌الله طبسی افتتاح شد و همه‌روزه تا 10 فروردین 1403، در ساعات 10:30 صبح تا 24 شب، در این محل پذیرای محبان انیس‌النفوس(ع) است. طراحی معنایی، مفهومی، هنری و اجرایی سرتاسر نمایشگاه «بهار حرم، بهار زندگی» که در قالب یک گذرچه انجام شده است، توسط محمدجواد استادی، محمد فنودی و مهدی شریفی در مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی انجام شده است. در ادامه پای صحبت‌های محمدجواد استادی مشاور مدیرعامل این مؤسسه در این خصوص می‌نشینیم.
سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی در سال‌های گذشته نیز برگزاری چنین رویدادی را با همکاری مؤسسات زیرمجموعه خود دنبال کرده بود تا به زائران به صورت حضوری خدمات فرهنگی ارائه کند و آنان بتوانند در کنار زیارت از دستاوردهای علمی، فرهنگی و معرفتی آستان قدس رضوی به‌ویژه در پیرامون حرم مطهر رضوی نیز استفاده کنند و با این اقدامات آشنا شوند از این رو هر ساله به طور معمول نمایشگاه‌هایی در برخی از گذرهای منتهی به حرم مطهر برنامه‌ریزی می‌شد و غرفه‌هایی در اختیار مؤسسات ذیل این سازمان قرار می‌گرفت و آن‌ها خدماتی که به طور مستقل در مجموعه خود ارائه می‌کنند را به شکل متمرکز در اختیار زائران قرار می‌دادند. در این میان، امسال مقرر شود رویکرد اجرایی این برنامه تغییر کند و با سال‌های گذشته تفاوت داشته باشد.
دوره‌های پیشین نمایشگاهی سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی به شکل فضاهای مستقل و نمایشگاه‌های مرسوم کشور برگزار می‌شد و یک غرفه در اختیار هر مؤسسه قرار می‌گرفت تا در آن غرفه با عنوان خودش به معرفی و ارائه خدماتش بپردازد، اما در این دوره از نمایشگاه سازمان، این رویکرد تغییر کرد. در واقع، از آنجایی که مؤسسات ذیل این سازمان، بال‌هایی هستند که به تحقق اهداف علمی و فرهنگی این آستان مقدس کمک می‌کنند و آن‌ها در کنار یکدیگر معنا پیدا می‌کنند، از این رو رویکرد ارائه مستقل و با عنوان و نام مؤسسات را در نمایشگاه «بهار حرم، بهار زندگی» کنار گذاشتیم لذا هدف این بود که مخاطب با یک روح واحد مواجه شود و زمانی که از این نمایشگاه عبور می‌کند احساس انقطاع نکند که از یک مجموعه وارد مجموعه دیگر می‌شود و ممکن است سیر منطقی و موضوعی مشخصی هم نداشته باشد بدین‌ترتیب مهمترین تفاوت نمایشگاه نوروز 1403 این است که مدل غرفه‌بندی براساس مؤسسات را کنار گذاشتیم، اما از ظرفیت تمامی مؤسسات و مراکز زیرمجموعه سازمان استفاده شد حتی عناوین آن‌ها نیز در نمایشگاه کنار گذاشته شده و در ورودی نمایشگاه فقط عنوان آستان قدس رضوی نمایان است.
در طراحی نمایشگاه «بهار حرم، بهار زندگی» نیز تلاش شد از نظر فنی فضایی کاملاً محصور طراحی شود و به عبارتی اگر در گذشته مسیری که افراد عبور می‌کردند، اسپیس‌بندی می‌شد و به صورت سرباز بود، اما نمایشگاه نوروزی امسال قرار شد به صورت یک گذر طراحی شود، از این رو به طور کامل سرپوشیده است و در طراحی و هویت بصری آن نیز سعی شد، استانداردهای واحدی لحاظ شود و از نظر فرم، مواد مورد استفاده و رنگ، فضای خاصی اتفاق بیفتد.
در ورودی این نمایشگاه نیز طراحی خاصی صورت گرفته تا برای زائران و مجاوران جاذبه داشته باشد بدین‌ترتیب در فضاسازی بخش آغازین نمایشگاه، از عناصری که یادآور حرم مطهر رضوی است، استفاده شده است لذا در این نمایشگاه شاهد غرفه‌بندی نیستیم و در مجموع دارای سه بخش اصلی است و در حقیقت، وقتی زائران به این نمایشگاه سرپوشیده وارد می‌شوند و از بخش‌های مختلف آن عبور می‌کنند، در نهایت به افق گنبد و گلدسته حرم مطهر رضوی می‌رسند و با سلام به حضرت رضا(ع) نمایشگاه را به پایان می‌رسانند.
در بخش نخست نمایشگاه پس از ورودی، بدون ارائه توضیحات مستقیم به مخاطبان، آنان با حوزه نزول قرآن از نظر تاریخی آشنا می‌شوند که در این بخش تلاش شد از بحث‌های مفهومی استفاده شود و برخی از آیات قرآن به شکل هنری طراحی و ساخته شده و مخاطبان با قرار گرفتن در مقابل آن‌ها در فضای خاصی قرار گرفته و به طور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار می‌گیرند همچنین در ادامه این نمایشگاه بخش‌هایی در نظر گرفته شده که مخاطبان را با محوریت قرآن به دلتاریخ می‌برد.
به طور مثال، مجموعه‌ای از جلدهای نفیس قرآنی به صورت مثنی‌سازی شده و در قاب‌هایی در معرض نمایش گذاشته شده است و از دریچه آن، اهل هنر و معرفت می‌توانند با سیر تحولات تاریخی در جلدسازی قرآن کریم آشنا شوند.
علاوه‌براین، بخشی نیز به چگونگی جلدسازی قرآن کریم اختصاص داده شده است همچنین مرمت نسخه‌های خطی و چاپ سنگی نیز توسط کارشناسان به صورت فعال در این بخش انجام می‌شود و در این بخش، هر شب کتابت آیات قرآنی با حضور زائران توسط کاتبان و خوشنویسان نیز صورت می‌گیرد و این آیات کتابت شده به بازدیدکنندگان اهدا می‌شود.
ه یک موزه مجازی در این بخش با استفاده از فناوری‌های نوین طراحی شده و بازدیدکنندگان نمایشگاه با بهره‌گیری از تجهیزاتی همچون عینک سه بعدی، می‌توانند در فضای موزه قرآن حرم مطهر رضوی قرار گیرند و از آن به صورت مجازی بازدید کنند.
تنوع برنامه‌ها برای گروه‌های سنی مختلف
در ادامه نمایشگاه «بهار حرم، بهار زندگی»، یک بخش معرفتی برای زائران تدارک دیده شده است که مسائل مختلف به آنان ارائه می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به ارائه دستاوردهای آستان قدس رضوی در حوزه‌های علمی همچون بنیاد پژوهش‌های اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی و... اشاره کرد.
تلاش شده آثار انتشارات آستان قدس رضوی «به‌نشر» در فضاسازی هنری خاصی به مخاطبان ارائه شود و در این بین، بخش‌هایی از آثار و رمان‌های قرآنی به‌نشر هر شب به صورت زنده و حرفه‌ای برای مخاطبان در این بخش خوانش می‌شود.
از طرف دیگر، با توجه به سابقه فعالیت مؤسسه جوانان آستان قدس رضوی در حوزه‌های معرفتی، تجربه‌های این مؤسسه در حوزه نشر معارف دینی به صورت تعاملی در نمایشگاه عرضه می‌شود و در واقع، فضاهایی در این بخش پیش‌بینی شده است تا روحانیون و متخصصان حاضر از مؤسسه همزمان با مخاطبان به ویژه دهه هشتادی‌ها وارد گفت‌وگو شوند.
در بخش پرده‌خوانی نمایشگاه نیز هر شب قصه‌هایی مبتنی بر قصه‌های قرآنی درباره هشت بانو که نامشان در قرآن کریم ذکر شده، نقالی می‌شود همچنین یک بخش عکاسخانه در نمایشگاه تدارک دیده شده که طراحی فضای آن با دوره‌های پیشین متفاوت است.
در واقع به جای وجود یک پرده واحد که در گذشته زائران مقابل آن عکس می‌گرفتند، فضایی چندبعدی با تصویرهای قدیمی حرم مطهر ضوی طراحی شده است و علاقه‌مندان می‌توانند در این محل عکاسی کنند.
همچنین برنامه‌های متنوعی ویژه کودکان؛ از اجرای بازی‌های گوناگون قرآنی و نمایش عروسکی تا نقاشی کودکان و کتابت قرآن توسط کودکان، در این نمایشگاه برگزار می‌شود.
برپایی نمایشگاهی از صفحات قرآن‌های نفیس موجود در گنجینه رضوی، از دیگر بخش‌های جذاب این گذر نوروزی است.
در بخش پایانی نمایشگاه «بهار حرم، بهار زندگی» نیز یک چایخانه و یک تماشاخانه تدارک دیده شده است که تمامی خدمات این چایخانه توسط جمعی از نوجوانان ارائه می‌شود.
در تماشاخانه نمایشگاه نیز هر شب نمایش‌هایی با رویکرد سلام به حضرت رضا(ع) اجرا می‌شود و مخاطبان را به حرم مطهر رضوی متصل می‌کند. در حقیقت مخاطبان وقتی از این گذر عبور می‌کنند، پس از چایخانه، لحظاتی را در تماشاخانه می‌مانند و سپس رو به حضرت عرض ارادت کرده و به حرم مطهر رضوی مشرف می‌شوند.
ویژگی‌های خاص نمایشگاه
نمایشگاه نوروز امسال سعی کرده است تا آورده‌هایی را برای مخاطبان خود در این سیر به همراه داشته باشد یعنی گام به گام، بدون آن‌که آنان احساس کنند از یک نمایشگاه سازمانی بازدید می‌کنند، تحت تأثیر محتواها قرار گیرند.
همچنین خدمات مؤسسات ذیل سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، بدون آن‌که نامی از آن مؤسسه باشد، براساس سیر معنایی در بخش‌های مختلف نمایشگاه دیده شده است و کارگردانی واحدی نیز مجموع کل این نمایشگاه دارد که امیدواریم همچنان تا روز پایانی برپایی آن ادامه یابد.
بی‌شک این اولین تجربه ما در برگزاری چنین نمایشگاهی است و جوانب آن از ابعاد مختلف بررسی می‌شود که در مجموع می‌توان امیدوار بود که امکان برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی که مأموریت محور و به دنبال نشر مفاهیم رضوی هستند، در ایام غیرمناسبتی و در نقاط مختلف مشهد و کشور نیز وجود دارد از این رو، امیدواریم این تجربه که با حمایت‌های سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی و رئیس این سازمان رقم خورد، را بتوانیم گسترش دهیم.
برپایی نمایشگاه «بهار حرم، بهار زندگی»، مرهون همکاری تمام مؤسسات ذیل این سازمان است، چراکه تمام مؤسسات تلاش کردند با گذر از عنوان خود در راستای یک مأموریت واحد که آن تحقق رسالت‌های آستان قدس رضوی است، با یکدیگر همکاری و همیاری کنند و بی‌تردید این امر بزرگترین دستاورد نمایشگاه است. |